‘भाइ फुटे गवार लुटे’ भनेजस्तै अमेरिकामा नेपाली समाज आफ्नैहरूसँग लड्ने, जुध्ने, लछार–पछार गर्ने, मुद्दा–मामिला गर्ने, एउटाको अस्तित्व अर्कोले स्वीकार नगर्ने, भ्याए र पाएसम्म खुट्टा तान्ने तथा ईष्र्या गर्ने प्रवृत्तिका कारण विभाजित बन्दै आएको छ । यही कारण अमेरिकामा नेपालीहरूबीच सद्भाव र प्रगति छायामा परेको महसुस भएको छ ।
नेपाललगायत संसारका अन्य भागमा रहेका नेपालीले अमेरिकामा रहेका नेपालीलाई फरक ढङ्गले हेरिरहेका छन् । अमेरिकामा रहेका नेपाली विवेक, प्रविधि, शिक्षा, क्षमता र क्रियाशीलताका पक्षमा सधैँ अग्रणी छन् भन्ने भान पर्नु स्वाभाविक पनि हो । एक–दुईवटा पक्षबाट यस सोचाइमा यथार्थता पनि छ । तर, सोचाइ र व्यवहारमा भने फरक छ । हामी नेपालीको जन्म नेपालमा आफ्नै संस्कारमा भयो । हामी एउटा संस्कारमा हुक्र्यौं । तर, समयक्रममा संसारकै लागि अवसर रहेको, स्वतन्त्रता र प्रविधिको प्रजातान्त्रिक मुलुक अमेरिकामा आयौँ । बस्दै जाँदा समयको अन्तरालमा हाम्रा जीवनशैली परिवर्तन भए । तर, हाम्रा प्रवृत्तिमा भने कहिल्यै परिवर्तन आएन । बरु, खानै नखाने, काममा नजाने, नसुत्ने, तर आफ्नोभन्दा अरूकै ईष्र्यामा समय व्यतीत गर्ने प्रवृत्ति अत्यन्त दु:खदायी रूपमा अमेरिकामा हामीबीच देखापरेको छ ।
अमेरिकामा सेवा–सुविधा प्रयोग गरेबापत बिल नतिरे जीवनशैली बर्बाद हुन बेर लाग्दैन । बिल तिर्नका लागि काम गर्नैपर्छ । बाँकी रहेको समय सप्ताहन्त हो । नेपालीको सप्ताहन्तको समय भेटघाट तथा भोजभतेर कार्यक्रममै अधिक खर्च हुने गरेको छ । अमेरिकामा विभिन्न नेपाली सङ्घ–संस्थामा आबद्ध पदाधिकारीको सङ्ख्या झन्डै आठ सयको हाराहारीमा रहेको छ । उनीहरूको काम संस्था खोल्ने, त्यसको पदाधिकारी बनेर कार्यक्रमहरूमा उपस्थिति जनाउने, नेपालमा सम्पर्क गरी रवाफ बढाउने र फेसबुकमा बडप्पन देखाएर स्टाटस लेख्नेमै सीमित बनेको छ । एक–अर्काबीच वैमनश्यता, ईष्र्या र डाह मात्रै नभएर नेपालबाट आएका नेता तथा सामाजिक क्षेत्रका व्यक्ति–व्यक्तित्वसमक्ष आफ्नो पहुँच बढाउन पनि अमेरिकामा रहेका नेपाली संस्थाका पदाधिकारीहरू बढी नै क्रियाशील हुने गरेका देखिन्छन् ।
अमेरिकामा नेपालीले फाट्टफुट्ट रूपमा आर्थिक प्रगति र सफलता हात पारेका पनि छन् । त्यही सफलतालाई कडीका रूपमा प्रयोग गर्दै पदबिना बाँच्नै नसक्ने र पदका निमित्त ज्यान फाल्ने प्रवृत्ति केही व्यक्तिविशेषमा देखिने गरेको छ । अमेरिकामा नेपालीको लगानीका साथै शिक्षा, स्वास्थ्य, प्रविधि र राजनीतिलगायतका क्षेत्रमा नेपालीको पहुँच बढाउने र यहाँको प्रणालीभित्र प्रवेश गर्न थुप्रै सम्भावना र अवसर पनि छन् । नेपालीको आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक विकास गरी अमेरिकामा नेपाली समुदायको पहुँचलाई अमेरिकी प्रणालीभित्र पु-याउने प्रयास र प्रतिबद्धताभन्दा पनि आफ्नो पहुँचलाई प्राथमिकता दिने गरेको विडम्बनायुक्त अवस्था छ ।
अमेरिकामा मुख्यत: नेपाली संस्थाहरूको अधिकांश समय भोजभतेर, चाडपर्व, नाचगान र आफ्ना स्वार्थसिद्धिका निमित्त मात्रै व्यतीत भएको महसुस विगतले गराएको छ । सबै मिलेर आफ्ना समस्या समाधनार्थ लागिपर्ने, अवसरलाई द्रूतगतिमा अघि बढाउने, नयाँ र पुराना पिँढीको अवस्था र सम्भावना अध्ययन गर्ने, नेपालीका सांस्कृतिक मूल्य–मान्यताका साथै यहाँ हाम्रो योगदान र उपस्थितिको पहिचानलाई प्रवद्र्धन गर्न तल्लीन हुनुपर्नेमा मारामार, लडाइँ, झगडा र एक–अर्कालाई समाप्त पार्नेजस्ता फोहोरी खेलहरू नेपाली समाजभित्र व्याप्त छन् । संसारकै दाँजोमा उच्च सुशासन भएको प्रजातान्त्रिक मुलुकमा बस्ने तर विधि तथा प्रक्रियालाई बुझ्न नचाहने र ‘आफ्नो गोरुको बाह्रै टक्का’ भनेजस्तै आफू भए ‘जिन्दावाद’ र नभए ‘मुर्दावाद’ भन्ने प्रवृत्ति नेपाली समाजमा देखिएको छ । क्षमता, व्यक्तित्व र क्रियाशीलतालाई अवमूल्यन गरी संस्थाको संरचना र भूमिका आफूअनुकूल बनाउने तथा आफूबाहेक अरूबाट संस्थाको विकास असम्भव रहेकोजस्ता व्यवहार र कर्मले भ्यागुताको धार्नी पुग्नेछैन ।
हाम्रो केन्द्रबिन्दु भनेको नेपालीको हक–अधिकार, योगदान र क्षमतालाई पहिचानको रूपमा स्थापित गरी समृद्ध नेपाली समाजको कल्पना हो । विधिमा व्यक्ति गौण हुन्छ । अमेरिकामा रहेका नेपाली सङ्घसंस्था, हामीले सिकेका पक्षहरू र हाम्रा प्रवृत्तिभन्दा अमेरिकी समाज र संरचना ठ्याक्कै उल्टो छ । अमेरिकामा रूखमा डलर फल्छ, रूखबाट डलर वर्षिन्छ र जसरी पनि त्यो डलर तान्नुपर्छ भन्ने र सामाजिक कार्यका नाममा थाल थाप्नेहरू पनि प्रसस्तै छन् । तर, अमेरिकामा डलर छाप्न त्यति सहज र सजिलो पक्कै छैन । त्यसका लागि कडा परिश्रम र व्यक्तिगत क्षमता आवश्यक छ । हाम्रो भविष्यको लडाइँ, केन्द्रबिन्दु र कार्ययोजना भनेको अमेरिकामा रहेका नेपालीको समस्या र अधिकारलाई मध्यनजर गर्दै उनीहरूको विकास, प्रवद्र्धन र आर्थिक समृद्धि उँचो तुल्याउनु नै हो । यसका लागि गर्नुपर्ने काम थुप्रै छन् । यसका लागि सहकार्यता, फराकिलो छाती या सङ्कुचित भावनाको परित्याग र यहाँ योगदान एवम् क्षमता भएका नेपालीको प्रोत्साहन गर्दै तिनका भूमिका खोज्नु नै महत्वपूर्ण हुनसक्छ । त्यसो भएमा हामीसँग भएका सफलता, ज्ञान र बुद्धि यहीँ रहेका नेपालीको प्रवद्र्धनका साथै मातृभूमि नेपालको विकासमा यथोचित सहभागिता हुन सक्दछ । बुद्धि र क्षमताभन्दा व्यक्तिगत स्वार्थ सिद्ध गर्ने मनोवृत्ति त्याग्न सकिएन भने नेपालीको विकासभन्दा अन्ततोगत्वा हामीले हाम्रो पहिचान नै गुमाउने निश्चित छ ।
सिकेका, जानेका र भ्याए वा सकेसम्म सहयोगी बन्न सक्नु नै नेपाली समाजप्रति ठूलो योगदान ठहरिन सक्छ । दु:खी, गरिब, असहाय र सहयोगको अपेक्षा गरेका नेपालीलाई सक्दो लुट्ने, एक डलर सहुलियत नदिईकनै पैसा कमाउने र व्यवसाय गर्ने तर अहिले नाम र प्रतिष्ठाका लागि समाजसेवा गर्न अग्रसर हुने मानसिक विक्षिप्त पक्षहरूलाई नचिने हामीले व्यावसायिक संस्थाका लागि उचित व्यक्ति छनोट गर्न सक्तैनौँ । त्यसबेलासम्म जस्तोसुकै संस्था भए पनि समुच्च नेपाली प्रतिनिधिका लागि गलत व्यक्तिको नेतृत्व हुन सक्तैन । यस्तो विडम्बनापूर्ण अवस्था अन्त्य भए मात्रै अमेरिकामा नेपाली संस्था र व्यक्तिबाट नेपालीका लागि केही अपेक्षा गर्ने ठाउँ रहन्छ ।
(लेखक अमेरिका–नेपाल व्यवसायी सङ्घ र अमेरिकन चेम्बर अफ कमर्ससम्बद्ध व्यवसायी हुन् ।)