अपहरण गर्ने, त्यसपछि फिरौती माग्ने, फिरौती नदिए वा फिरौती दिन ढिला गरिए अपहरण गरेको व्यक्तिको हत्या नै गरिदिने, यो अपराधको सबैभन्दा जटिल स्वरूप हो । नेपालमा अपहरण गर्ने शृङ्खलाको वृद्धि भइरहेको यथार्थ हो । नेपालमा अपरहण गर्ने विभिन्न शैलीको विकास भइरहँदा अपहरणका फरक–फरक प्रवृत्तिसमेत आउन थालेको छ । त्यसमा पनि मुलुकको मुख्य समस्या भनेको व्यक्ति अपरहणको हो । व्यक्ति अपरहण गर्ने र मोटो रकम माग्ने काम भइरहेको छ । यस्तो शैली हरेक वर्ष वृद्धि हुँदै जानु नै मुख्य चिन्ताको विषय हो । यसमा ठूला–ठूला आपराधिक गिरोहदेखि साना–ठूला सबै टोले गुण्डाहरूसमेत लाग्न थालेका छन् । पैसा कमाउने सजिलो माध्यमका रूपमा आपराधिक गिरोहले अपहरणलाई आफ्नो माध्यम बनाएको छ र यो बढ्दो स्वरूपमा विकास भइरहेको छ । अपहरणको यस्तो जटिलता मुलुकको मुख्य शहरी क्षेत्रमा मात्र होइन नेपालको पाँचै बिकास क्षेत्रमा अपहरण गर्ने गिरोहले आफ्नो जरा फिँजाइरहेका छन् । तथ्याङ्कलाई हेर्दा मात्र पनि यो पुष्टि हुन्छ । नेपाल प्रहरीसँग भएको तथ्याङ्कको आर्थिक वर्ष ०६७–६८ मा पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रमा सबैभन्दा बढी ३७ अपहरणको उजुरी आएको थियो । त्यस वर्ष समग्र मुलुकभित्र एक सय १९ मात्र अपहरणका घटना सार्वजनिक भएका थिए । एक सय १९ मा पनि ३७ वटा घटना पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रबाट रहेको तथ्याङ्कले पनि नेपालको मुख्य शहरी क्षेत्रमा भन्दा सीमा जोडिएका क्षेत्रहरूमा अपहरणका घटना हुने गरेको पुष्टि हुन्छ । सोही वर्ष उपत्यकामा भएको घटना नजोड्दा मध्यमाञ्चलमा २९ वटा अपहरणका घटना सार्वजनिक भएका थिए भने काठमाडौं उपत्यकाका तीन जिल्लामा मात्र २४ व्यक्ति अपहरणमा परेका थिए । त्यसपछि सोही वर्ष मध्यपश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रमा १७, पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रमा सात र सुदूरपश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्रमा पाँच अपहरणका घटना भएको नेपाल प्रहरीसँग भएको तथ्याङ्कमा उल्लेख छ । आर्थिक वर्ष ०६८/६९ मा पनि यो तथ्याङ्क कम नभएर उस्तै खालको देखिएको छ । यस वर्ष मुलुकभरि एक सय १८ व्यक्ति अपहरणको उजुरी प्रहरीमा परेको थियो । त्यसमा यस वर्ष पनि पूर्वाञ्चलमै सबैभन्दा बढी अपहरण भएको देखिन्छ । पूर्वमा ३३, मध्यमाञ्चल र उपत्यकाका तीन जिल्लामा जोडेर ५७, मध्यपश्चिमाञ्चलमा १६, पश्चिमाञ्चलमा ११ र सबैभन्दा कम सुदूरपश्चिमाञ्चलमा एउटा अपहरणको घटना भएको थियो । त्यसैगरी गएको आर्थिक वर्ष ०६९–७० मा व्यक्ति अपहरणको घटनामा कमी आएको देखिन्छ । यो वर्ष मुलुकभरि मात्र ८८ अपहरणका उजुरी परेको नेपाल प्रहरीले जानकारी दिएको छ । तर, नेपालमा अपहरणको घटनामा कमी ल्याउन सफल प्रहरी भयो भनिन्छ भने यो गलत हुनेछ । किनभने अहिले अपहरणको घटना प्रहरीसमक्ष नपुगी मिलाउन थालिएको छ । फिरौतीका लागि व्यक्ति अपरहण गरियो भने पीडितले प्रहरीलाई जानकारी नै नगराई आफ्नो अपहरण परेको व्यक्तिलाई फिरौती दिएर उद्धार गर्ने गरेका छन् । अपहरणको उजुरी गर्दा आफ्नो मान्छेलाई अपहरणकारीले हत्या गरिदिने त्रासले पीडितहरू प्रहरीसमक्ष जान डराउने गरेका छन् । त्यसैले उनीहरू प्रहरीलाई जानकारी नै नगराई अपहरणकारीको माग पूरा गरी आफ्नो मान्छेलाई मुक्त गर्ने गरेको पाइन थालेको छ । त्यस्तै, अहिले अपहरण नै नगरी धम्कीको भरमा पनि रकम डिमान्ड गर्ने प्रचलनको विकास भएको पाइन्छ । यसले पनि अपरहण गरेको घटनामा कमी आएको देखिन्छ । यद्यपि अहिले पनि अपहरणका शृङ्खला बढिरहेका छन् । पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रमा प्रहरी प्रमुख प्रहरी नायव महानिरीक्षक उपेन्द्रकान्त अर्यालले सीमावर्ती क्षेत्रमा अपहरणको घटना अन्यको तुलनामा बढ्नुमा खुला सिमाना प्रमुख कारण गरेको बताए । उनले अन्य वर्षको तुलनामा यस वर्ष अपहरणको घटनामा कमी ल्याउन पूर्वाञ्चल प्रहरी लागिपरेकोसमेत दाबी गरे । अर्यालका अनुसार अपहरणका घटनामा कमी ल्याउन समाजमा बढ्दै गएको आपराधिक मानसिकता प्रमुख कारण हो । अर्यालले अपहरण अपराधीको लागि रकम असुल्ने सजिलो माध्यम भएकाले पनि अपहरणको घटना ठाउँ–ठाउँ भइरहने तर्क गरे । खुला सिमानाका कारण अपहरण गर्ने गिरोहलाई सहज भएको प्रहरीको भनाइ छ । अपहरण गर्ने र सीमापारि गएर बस्दा प्रहरीलाई पनि अनुसन्धान गरेर गिरोहलाई नियन्त्रणमा लिन समस्या परेको छ । त्यसले पनि अपहरणका अत्यधिक घटना नेपाल–भारतको सीमा क्षेत्रमै बढी हुने गरेको छ ।
प्रहरीको तथ्याङ्कले अब अपहरणजन्य गतिविधिहरू सीमा जोडिएका जिल्ला र तराईमा मात्रै सीमित रहने भन्ने स्पष्ट पारेको छ । किनभने सीमा जोडिएको क्षेत्रमा सरह उपत्यका र अन्य पहाडी क्षेत्रहरूमा पनि अपहरणका घटना सार्वजनिक हुन थालेको छ । अपराधको यो शैलीले काठमाडौंलगायत देशका सबैजसो सहरबजारमा आफ्नो जालो बढाइरहेको छ । डीआईजी उपेन्द्रकान्त अर्यालका अनुसार भारत, सीमावर्ती जिल्ला र तराईका जिल्ला हुँदै मुलुकभरि फैलिएको अपहरणजन्य अपहरण सजिलै पैसा कमाउन खोज्ने मनोवृृत्ति भएकाहरूका लासि एउटा माध्यम बनेको छ ।
अपहरण गर्ने गिरोहले प्राय: बालबालिका अपहरणको मुख्य निसाना बनाउने गरेका छन् । त्यसबाहेक उद्योगी र व्यापारीलाई समेत अपहरण गरेर फिरौती माग्ने गरेको पाइएको छ । अपहरणजस्तो गम्भीर प्रकृतिको अपराधलाई नियन्त्रण गर्ने सवालमा नेपाल प्रहरी र आधिकारिक अन्य निकाय किन असफल भइरहेको छ । यस्तो घटनामा सरोकार राख्ने अपराधीको जालोलाई झाँगिन नदिन नेपाल प्रहरीको योजना किन कमजोर छ ?
अपहरणकारीले कहिले र कसको अपहरणको तानाबाना बुनिरहेको छ भन्ने कुरा अपहरणपूर्व थाहा पाउनु प्रहरीका लागि सहज छैन । अपहरण गर्ने गिरोहले कसलाई अपहरण गर्ने योजना बनाइरहेको छ । गिरोहको लिस्टमा कस्ता–कस्ता र क–कसको नाम छ भन्ने प्रहरीले जानकारी पाउन सक्दैन । त्यसले अपहरणकारीहरू आफ्नो आपराधिक गतिविधि खुलेआम गर्न सकिरहेका छन् । प्रहरीले अग्रिम जानकारी नपाए पनि अपहरणसम्बन्धी अपराध गर्नेहरूलाई कारबाही गर्ने सवालमा कडाभन्दा कडा कानुन बन्न आवश्यक छ । यस्तो गर्न सके यो आपराधिक प्रवृत्ति निरुत्साहित हुन सक्छ । सरकारले ०६४ सालमा अपहरण न्यून गर्न अपहरण तथा शरीर बन्धक ऐन ल्याएको छ तर पनि यो प्रवृत्ति बढिरहेको छ । त्यसकारण पनि सरकार र मातहतको सुरक्षा प्रशासनले अपहरणजस्तो सङ्गीन अपराधलाई नियन्त्रण र निरुत्साहित गर्ने कुरालाई उच्च प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ । त्यसका लागि अपहरणको उजुरीमा काम गर्न अनुभवी र एउटा फरक र बलियो संयन्त्र बनाउन नेपाल प्रहरीले पहल गर्नुपर्छ ।