नेपाली कांग्रेसको तेह्रौँ महाधिवेशन प्रारम्भ हुनुभन्दा ठीक २३ दिनअघि (२०७२ माघ २६ गते सोमबार) पार्टी सभापति सुशील कोइरालाको देहावसान भएको छ । दुई दिनअघिदेखि बिरामी पर्नुभएका कोइराला सोमबार राति दश बजेपछि सिकिस्त हुनुभएको थियो । निरन्तर खोकी लागेपछि उहाँको स्वास्थ्यस्थिति सामान्य अवस्थामा फर्काउन चिकित्सकले गरेको प्रयास सफल हुन सकेन । राति बाह्र बजेर पचास मिनेट जाँदा खोक्दाखोक्दै उहाँले प्राण त्याग्नुभएको थियो । अविवाहित र सन्तानविहीन हुनाले गहिरो शोक मान्ने पारिवारिक सदस्यहरूको सङ्ख्या कम भए पनि उहाँको निधनले कांग्रेस पार्टीभित्रको राजनीतिमा उथलपुथल ल्याउने देखिएको छ ।

सुशील कोइराला अर्को एक कार्यकाल सभापति बन्ने सोचमा हुनुहुन्थ्यो र संस्थापन पक्षबाट रामचन्द्र पौडेलले उम्मेदवारी घोषणा गर्नुभएबाट उहाँ बेचैन हुनुहुन्थ्यो । कोइरालाको निधनपश्चात् उपसभापति रामचन्द्र पौडेल स्वत: कार्यवाहक सभापति बन्नुभएको छ । र, कोइराला नरहेपछि पौडेल सभापतिको उम्मेदवार बन्ने मार्ग प्रशस्त भएको छ । तर, पौडेल हालको संस्थापन पक्षको सर्वसम्मत उम्मेदवार बन्न सक्नुहुने हो या होइन जिज्ञाशाको विषय बनेको छ । महामन्त्री प्रकाशमान सिंह, नेतृ सुजाता कोइराला र महामन्त्री कृष्ण सिटौला संस्थापन पक्षबाट सभापतिको उम्मेदवार बन्न इच्छुक देखिएका छन् ।

त्यसैगरी डा. रामशरण महतलाई समेत सभापतिको उम्मेदवार बन्ने हैसियतको नेताका रूपमा हेरिएको छ । उहाँहरू चारजनाबाहेक डा. सशाङ्क कोइराला, डा. शेखर कोइराला र महेश आचार्यसम्मको व्यवस्थापन गर्ने अभिभारा पौडेलको काँधमा आएको छ । उल्लिखित सबैलाई या धेरैजसोलाई पदाधिकारीका रूपमा समेट्न नसक्ने हो भने संस्थापनभित्रै विद्रोह हुनसक्ने सम्भावनालाई इन्कार गर्न सकिँदैन । रामचन्द्र पौडेलले उपसभापतिमा डा. सशाङ्क कोइराला या प्रकाशमान सिंह, निर्वाचित महामन्त्रीमा डा. रामशरण महत, मनोनीत महामन्त्रीमा प्रकाशमान सिंह या डा. शेखर कोइराला, कोषाध्यक्षमा सुजाता कोइराला र सहमहामन्त्रीमा महेश आचार्यलाई चयन गर्ने गरी आफ्नो टिम बनाउनुहुने अनुमान गर्न थालिएको छ । यसरी टिम बनाउँदा कृष्ण सिटौला र अर्का कुनै एक नेतालाई समेट्न मुस्किल पर्ने सम्भावना छ । टिममा नपरेका नेताले सभापतिमा उम्मेदवारी दिनसक्ने या वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवालाई समर्थन गर्ने पनि त्यत्तिकै सम्भावना छ ।

कोइरालाको निधनले पौडेललाई गह्रौँ जिम्मेवारी पूरा गर्नुपर्ने अवस्थामा पुर्‍याएको छ । संस्थापन पक्षका भनिने सबैलाई समेट्न नसके पनि आगामी महाधिवेशनमा देउवा र पौडेलबीच मुख्य प्रतिस्पर्धा हुने निश्चित भएको छ । सुशील कोइराला जीवित रहँदा प्राप्त निर्वाचन परिणामले कोइराला पक्षलाई कमजोर र देउवा पक्षलाई सुदृढ देखाएको छ । एकातर्फको नेतृत्व पौडेलले लिनुहुने भएपछि परिणामगत अन्तर आउने–नआउने अहिले नै भन्न सकिने अवस्था छैन । नेता खुमबहादुर खड्काको साथ देउवालाई रहँदा देउवाको स्थिति अहिले देखिएजस्तै सुदृढ रहनेमा शङ्का गर्नुपर्ने अवस्था देखिन्न । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिकेन्द्रहरूको साथ, सहयोग तथा चुनावी रणनीतिले निर्वाचन परिणामलाई निर्णायक प्रभाव पार्ने विश्वास राजनीतिक विश्लेषकहरूको छ ।

कोइरालाको निधनपछि तीन मुख्य नेता रहेको कांग्रेस तत्काल सीधै दुई नेताको नाममा सङ्गठित एवम् क्रियाशील हुने स्पष्ट भएको छ । तर, तेह्रौँ महाधिवेशनपश्चात् देउवा र पौडेलपछिको नेताका रूपमा डा. रामशरण महत, डा. सशाङ्क कोइराला र प्रकाशमान सिंहमध्ये को स्थापित हुने हुन् त्यसको जानकारीका निम्ति अझै केही समय प्रतीक्षा गर्नुपर्ने भएको छ ।