रोशन कार्की

आफुलाई सञ्चा राष्ट्रबादी नेपाली हुँ भन्दै सांसद बन्न सफल भएका, तर नागरिकता तिव्वत र भारतको लिएर दोहोरो फाईदा लिदै आएका व्यक्ती हुँन ल्याहारक्याल लामा । उनीसंग तीन देशको नागरिकता लिएको खुलासा भएको छ । उनीसँग राष्ट्रियता भारतीय उल्लेख गरेर लिइएको ‘ए २१२९८१२’ नम्बरको भारतीय राहदानी रहेको छ, जसमा उनको नाम खेम्पो छिमे छिरिङ उल्लेख गरिएको छ । भने फोटो उनै लामाको रहेको छ ।

उनले सन् १९६९ मा तिब्बती नागरिकको हैसियतमा भारतको मैसुरबाट लामा छिमे छिरिङ नाम राखी शरणार्थीको परिचयपत्र लिएको समेत भेटिएको छ । तिव्वतबाट शरणार्थीको परिचय लिने र त्यही आधारमा भारतबाट राहादानी लिएका लामाको नेपाली बंशजको आधारमा लिएको नागरिकतामा भने ‘डाक्टर’ उल्लेख गरेको नागरिकता फेला परेको छ ।

अबैधरुपमा संकलन गरेको रकमकै बलमा उनी सुरुमा झलनाथ खनालको मन्त्रीमण्डलमा अर्थराज्यमन्त्री समेत बन्न सफल भए, तर एमालेभित्रनै विवादीत व्यक्तिलाई मन्त्री बनाएको भन्दै विरोध भएपछि लामालाई २४ घण्टाभित्र मन्त्रीपदबाट हटाइएको थियो । एमालेले मन्त्रीबाट हटाएपछि रातारात उनी माओबादी केन्द्रको समानुपातिक तर्फबाट अहिले सांसद बन्न पुगे । उनीसँग नेपाली नागरिकता पनि छ र, नेपाली राहदानी पनि । उनका विरुद्धमा ६ बर्ष अगाडी देखि नै गुह मन्त्रालयमा उजुरी परेको थियो ।

लामाले तिब्बती शरणार्थी परिचयपत्र पाउँन तिब्बती नागरिक भएको प्रमाण पेश गरेको पाईएको छ । उनी आफ्नो नामका अगाडी डा. लेख्ने गर्छन् । यो कुनै एमबिबिएस अथवा पिएचडीबाट प्राप्त भएको भने होइन । उनले भारतको मैसोरस्थित एउटा बौद्ध अध्ययन केन्द्रबाट ‘खेन्पो’ उपाधि मात्र पाएका व्यक्ती हुन् । यो केन्द्र औपचारिक विश्वविद्यालय हैन् । खेन्पो उपाधि पाउनुलाई डाक्टरको मान्यता दिदैन् । तर लामा सोही खेम्पोलाई ‘पीएचडी’ गरे सरह डाक्टर लेखेर हिडेका छन् ।

उनले आफ्नो वेबसाइटमा आफू हेलम्बुको सयभन्दा बढी निङमा गुम्बाहरुको आध्यात्मिक नेता भएको लेखेको उल्लेख छ । तर उनले अहिल सम्म हेलम्बुमा कुनै पनि गुम्बाको प्रमुख रहेका छैनन् । लामाले दुई देशको राहदानी बोकेको आरोपमा उजुरी पर्दा उनी कांग्रेस निकट रहेका थिए । उनले कांग्रेसको शक्तिका कारण उन्मुक्ति पाएका थिए । तत्काल गृहमन्त्रालयले उनकै उपस्थितीमा यथार्थ बुझेर जानकारी दिन सिन्धुपाल्चोक जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई परिपत्र जारी गरे पनि उनी सम्पर्कमा नआएको भन्दै सो कारवाहीलाई अन्त्य गरेको थियो ।

२०३४ र २०३५ सालमा हेलम्बुमै गरिएको नाबालक दर्तामा त्यतिबेला उनको उमेर १२ बर्ष उल्लेख गरेको भेटिएको छ । जिल्ला प्रशासनका अनुसार त्यतिबेला प्रशासनले नाबालक नाम दर्ता रेकर्डको नाममा रेजा लगाएरमात्र नागरिकता दिने गरेको थियो । तर उनको नाममा रेजा लगाएको छैन् । यसैले उनले हेलम्बुबाट नै नागरिकता लिएकोमा पनि शंका उत्पन्न भएको छ । उनले आफुलाई दलाई लामाको नेपालस्थित दुतको हैसियतमा रहेको लुम्बिनी फाउन्डेसनसँग आबद्ध रहेका छन् । उनले दलाई लामासँगै बसेर खिचाएको फोटो समेत सार्वजनिक गरेका छन् ।

दलाई लामा स्वतन्त्र तिब्बतका नेता हुन र, नेपाल स्वतन्त्र तिब्बतको बिरोधी मुलुकका रुपमा रहेको छ । सन् १९६९ मा तिब्बती नागरिकको हैसियतमा भारतको मैसुरबाट लामा छिमे छिरिङ नाम राखी शरणार्थीको परिचयपत्र लिएको प्रमाण फेला परेको छ ।

डाक्टर बन्न दुई वटा प्रकृया पुरा गर्नु पर्दछ । पहिलो फिजिकल डाक्टर पास गर्नु पर्छ कि त कुनै विषयमा पिएडी गर्नु पर्दछ तर यहाँ पैसा भएपछि दुवै प्रकृया पुरा गर्नु नपर्ने उदाहरण समेत उनै लामाले बोक्ने नेपाली नागरिकताबाट प्रष्ट भएको छ । जन्मदै डाक्टर बनेका सांसद लामा संसारकै उनीमात्र एक हुन ।

नेपालमा कम्तिमा १६ वर्ष नपुगी नेपाली नागरिकता बन्दैन् । मोटामोटी १६ वर्षमा पढ्न सकिने भनेको प्रवेशिका (एसएलसी) सम्म मात्रै हो । माओवादीले पैसाको भरमा नियुक्त गरेका बिवादास्पद सांसद लामा जन्मदै डाक्टर भएको भेटिएको छ ।

सिन्धुपाल्चोक जिल्लाको ३ नम्बर क्षेत्रको हेलम्बु गाविस वडान. ६ मा उनको स्थायी बसोबास गर्दै आएका लामाको नागरिकतामा डाक्टर उल्लेख गरेको छ । उनको नागरिकतामा २०२१ साल मंसिर १३ गते जन्ममिति उल्लेख गरिएको छ । उनको नागरिकता प्रमाण पत्र नम्बर ४८ र ६३७९८ रहेको छ । भने २००६/०८/ १५ तारिकमा ३१११०६२ नम्बरको राहदानी लिएको उनको नागरिकतामा हानिएको छापबाट देखिन आएको छ ।

नागरिकता लिँदा नै प्राध्यापकर डक्टर, पत्रकार, डाक्टर, इन्जिनियर भनेर लेख्न मिल्दैन् । सक्कली नागरिकता हराएर प्रतिलिपी लिएको हो भनेपनि त्यसमा सच्याउन मिल्दैन् । तर ल्हारक्याल लामालाई यस्ता नियमले छोएको छैन । उनीसंग भारतीय नागरिकता, रासन कार्ड समेत रहेको समाचार स्रोतले जनाएको छ ।उनीमाथी लागेका आरोपका बारेमा बुभ्mन पटक/पटक सम्र्पक गर्दा उनी सम्र्पकमा आउन चाहेनन् ।

उनै लामाका विरुद्ध सार्वजनिक पदमा रहँदा ९ करोड ४४ लाख रुपैंया गैरकानुनी रुपमा आर्जन गरेको आरोपमा परेका विशेष अदालत परेको मुद्दालाई अदालतले सफाइ दिएसंगै गैरकानुन तबरबाट कारोबार गर्नेको बोलवाला चलेको प्रष्ट हुन आएको छ । करिब एक दशकपछि दोस्रो तहका राजनीतिक नेतामाथि गैरकानूनी सम्पत्ति आर्जनको अभियोगमा हात हालेको अख्तियारको अनुसन्धान न्यायिक परिक्षणमा असफल भएको हो ।

सबभन्दा ठूलो बिगोको गैरकानूनी सम्पत्ति आर्जन मुद्दामा अख्तियार असफल भएपछि लामा रजनीतिक जीवनमा फर्किसकेका छन् । अख्तियारको आरोपपत्र र विशेष अदालतको फैसला हेर्दा तथ्यांक विश्लेषणमा साढे १० करोड रुपैंयाको फरक देखिएको छ । विवादास्पद प्रमुख लोकमानसिंह कार्कीको पालामा लामामाथि मुद्दा दायर भएको थियो ।

लामा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल निकट सांसद हुन । विवादित पृष्ठभूमीका उनी यसअघि २०५८ पुसमा गुम्बा विकास समितीका अध्यक्ष थिए । त्यसपछि उनी माओवादी सिफारिसमा व्यवस्थापिका संसद सदस्य थिए । उनीमाथि दोहोरो नागरिकता लिएको आरोप थियो । विवादित बनेपछि एमाले नेता झलनाथ खनालको प्रधानमन्त्रीत्व कालमा अर्थ राज्यमन्त्री बनेका उनी पदबाट हटाइएका थिए । त्यसपछि उनीमाथि छानविनका लागि सरकारले एक आयोग नै गठन गरेको थियो ।

अख्तियारले २०५८ सालदेखि २०७२ पुस मसान्तसम्म लामाको सम्पत्ति छानबिन गरेको थियो । लामा २०५८ सालदेखि दुईपटक गुम्बा विकास समितीको अध्यक्ष बनेका थिए । संघिय मामिला तथा स्थानीय विकास मन्त्रीले गर्ने राजनीतिक नियुक्तीमा उनले लगातार दुई कार्यकाल काम गरे । २०६२ सालमा उनको दोस्रो कालकाल पूरा भयो ।

त्यसको केही समयपछि नै उनी २०६२र६३ को पुनस्थापित संसदबाट रुपान्तरित व्यवस्थापिका संसदमा माओवादी सिफारिसमा सांसद थिए । त्यसपछि उनी अख्तियारले तीन पटक सार्वजनिक अवस्थामा रहेका बखत उनले गरेको आर्जनको छानविन गरेको थियो ।