– दीपेन्द्र पाण्डे

निर्वाचनको प्रारम्भिक नतिजासँगै भारतीय मिडियामा नेपाली राजनीतिले उल्लेखनीय स्थान पाउन सफल भयो । दिल्ली–सत्ताले नरुचाएका पूर्वप्रधानमन्त्री ओलीको पुनरागमनलाई लिएर अनेक टिकाटिप्पणी मिडियामार्फत सतहमा ल्याइनुलाई अनेक अर्थमा लिएको पाइन्छ । प्रधानमन्त्रीको रुपमा दोश्रो इनिङ सुरु गर्नुअगावै नेपालको सिंहदरबार दिल्ली–सत्ताबाट झन् टाढा पुगेको भारतीय मिडियावाजीलाई सही सावित गरीदिने खेल जान–अन्जानमै कमरेड ओलीबाट हुँदै गरेको संकेत मिल्दैछन् । ‘बाघ कराउनु सिँगारी हराउनु’ भन्ने नेपाली उखानलाई सही सावित गर्न किचेन क्याबिनेटलाई साथ लिँदै पौषको ठण्डीमा केरुङ पुग्दै राजनीति तताउने ओली–काइदा रोचक र विचित्रको मानिँदै छ । आगामी दिनको संकेत दिनेगरी एकतिरबाट चार सिकार गर्ने ‘केरुङ रणनीति’को असर नाप्न ब्यस्त कमरेड ओलीमा नजानिँदो उन्माद चढेको महसुस वाम गठबन्धनभित्र भुसको आगो बन्दैछ ।

दिल्लीको चीन–नीतिलाई बेवास्ता गर्दै भारत र चीनको राजनैतिक स्वार्थ राम्रोसँग बुझेका कमरेड ओली ुकेरुङलाई अन्तर्राष्ट्रिय नाका बनाउने उद्घोषले नेपाललाई जति फाइदा हुन्छ त्योभन्दा बढी चीनको स्वार्थ पुरा हुनेछु भन्ने भारतीय सोचप्रति किन अनदेखा गर्दैछन् ? अहम सवालले जन्म लिँदैछ । कुनै जमानामा दिल्लीको अनन्य मित्र कमरेड ओली संविधान जारीपछि लिइएको मोदी–सत्ताको गलत नीतिको कारण चीनको पनि अभिन्न मित्र बन्न बाध्य बनाइएको प्रतिफल नेपाली जनता र दिल्ली सत्ताले देखी–भोगीसकेको पाइन्छ । सार्वभौम सत्ता समान हुन्छ भन्ने भावनाको राम्रो मार्केटिङ गर्न सफल कमरेड ओली भारतसँग सहयोग भन्दा सहकार्य गर्न इच्छुक हुँदा गत निर्वाचनमार्फत सिकन्दर बन्न सफल भए । निर्वाचनको प्रचण्ड सफलतासँगै झापाबाट कुराउनी जस्तै नरम बनेर उदाउन सफल ओली देशको प्रमुख प्रतिपक्षी दलसँग सहकार्य गर्ने घोषणा केही दिन बित्न नपाउँदै छुर्पीजस्तै कडा हुँदै गरेको संकेतले आगामी राजनीति सरल रेखाबाट नहिँड्ने मानिदैछ ।

नाकाबन्दीको विरुद्ध दह्रोसँग खुट्टा टेक्न सफल कमरेड ओलीको लोकप्रियताका कारणहरू माओवादी हिंसा र ज्यादतिविरुद्ध लिएको उचित, स्पष्ट र कठोर अडान, चीनसँग गरेको पारवहन सन्धी, सिमाङ्कनको सवालमा मधेश र पहाड जोड्नुपर्ने अडान, एकल राष्ट्रभित्रको विविधतासहितको अखण्ड नेपाल हुन् भन्दा असहमत हुनुपर्ने कारण भेटिँदैनन् । माओवादी हिंसादेखि संविधान जारी गर्दै नाकाबन्दीसम्म लिएको तमाम अडानलाई पुँजीकृत गर्दै वाम गठबन्धन बनाएर निर्वाचनमा होमिएका ओली जनताको मतसँगै मालामाल हुन पुग्दा बिस्तारै भुइँ छोड्न सुरु गरेको संकेत मिल्दैछन् । निर्वाचनअघि प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई लगाएको आरोपका बाबजुद सम्पन्न भएको निर्वाचनको बधाई र धन्यवाद समेत साटासाट गर्न कञ्जुस्याइँ र ढिलाई गर्नुले उनीभित्र दमित कुण्ठा र हठ एकसाथ उजागर हुँदैछ । जाँदै गरेका शेरबहादुरको कमी–कमजोरीको फाइदा लिन कुनै कसर नराखेका कमरेड ओली दोश्रोपटक प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा नपुग्दै देखाएको दम्भले गिरिजापथ निर्माण त गर्दै छैनन् ? भन्नेहरूलाई बल मिल्दैछ ।

औपचारिक रुपमा बधाई दिन पर्खिएको दिल्ली सत्ता कमरेड ओलीको हरेक कदमलाई नियालीरहेको वर्तमान अवस्थामा उनको केरुङ कुटनीति कति लाभदायक हुने हो ? सही जवाफ पाउन केही समय कुर्नुपर्ने छ । भारतका अनन्य मित्र ओलीलाई चीनको पनि अनन्य मित्र बन्न बाध्य पार्ने भारतीय खेल राष्ट्रवादको कारण थियो कि दिल्ली–सत्ताको असफल नेपाल नीति थियो, बुझ्न कमरेड ओलीको दोश्रो कार्यकाल हेर्नैपर्ने बाध्यता आइलागेको छ । शान्ति, स्थिरता, विकासको निम्ति आन्तरिक पार्टी जीवन माओवादी केन्द्र, दुवै छिमेकी राष्ट्रहरू, अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरू र प्रमुख प्रतीपक्षी दलसँग नम्रता, भद्रता, सिस्टता र प्रकृयालाई लोकतन्त्रको न्यूनतम खुड्किलो बनाउनु कमरेड ओलीको प्रथम दायित्व हुनेछ । निर्वाचनमा प्राप्त अपेक्षित सफलतापछि उनीबाट गायव हुन सुरु भएको नम्रता, धैर्यताले उनलाई मात्र हैन नेपाली राजनीतिलाई समेत पिरोल्ने कारण बन्ने छ । विगतमा जाँदाजाँदै आफैद्वारा सुरु गरिएको प्रधानमन्त्रीपद बाँड्ने (प्रचण्डलाई रोक्न शेरबहादुर र रामचन्द्रलाई प्रधानमन्त्री पदको अफर) काइदा वर्तमान प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले प्रचण्डलाई फालेको तीरलाई लक्षित गर्दै गैंडाको जिब्रोको महिमा गाउन तम्सनुले उनी अझै शेरबहादुरकै हाराहारीमा रहेको जानाकारी मिल्दैछ । एक्लाएक्लै चुनाव लड्दा करिव उस्तै पोजिसन बनाउन सक्ने काङ्ग्रेस एमालेको राजनैतिक धरातललाई बिर्संदै गठबन्धनको तागतमा उफ्रनुलाई लोकतन्त्रले ‘उत्ताउलो हर्कत’मानेमा कुनै अनौठो मानिदैन ।

नाकाबन्दीको विरुद्ध दह्रोसँग खुट्टा टेक्न सफल कमरेड ओलीको लोकप्रियताका कारणहरू माओवादी हिंसा र ज्यादतिविरुद्ध लिएको उचित, स्पष्ट र कठोर अडान, चीनसँग गरेको पारवहन सन्धी, सिमाङ्कनको सवालमा मधेश र पहाड जोड्नुपर्ने अडान, एकल राष्ट्रभित्रको विविधतासहितको अखण्ड नेपाल हुन् भन्दा असहमत हुनुपर्ने कारण भेटिँदैनन् । माओवादी हिंसादेखि संविधान जारी गर्दै नाकाबन्दीसम्म लिएको तमाम अडानलाई पुँजीकृत गर्दै वाम गठबन्धन बनाएर निर्वाचनमा होमिएका ओली जनताको मतसँगै मालामाल हुन पुग्दा बिस्तारै भुइँ छोड्न सुरु गरेको संकेत मिल्दैछन् ।

संविधान जारी गर्न भद्र सहमति निर्माण गर्दै प्रधानमन्त्री, राष्ट्रपति, सभामुख निर्वाचनको मिति संविधानमै किटान गर्ने तात्कालिन शीर्ष नेतृत्वको हतारो कुर्सीप्राप्तिको निम्ति थियो भन्ने विगतले प्रमाणित गरिसकेको छ । शान्ति र राजनैतिक स्थिरताको नाममा बिभिन्न शक्ति केन्द्रसँग गरिएका वाचाकबुललाई केवल कुर्सीप्राप्तिको साधन बनाउँदा देशले भोगेको अकल्पनीय आर्थिक क्षति भोग्न बाध्य पार्ने नाकाबन्दीको भित्री पाटो शीर्ष नेताहरूकै कारण थियो भन्ने सुविधा राजनैतिक विश्लेषकहरूले सधै पाइरहने छन् । समय छँदा कहिल्यै काम नगर्ने नेपाली राजनीतिको रोग संघीयतासहितको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा समेत आइपुगेको पछिल्लो प्रमाण राष्ट्रीयसभा गठनको विवाद हेरे प्रष्ट हुन्छ । संविधान जारीदेखि परिवर्तित संसद विघटनसम्म भए–गरेका काममा पूर्वप्रधानमन्त्री र प्रमुख प्रतिपक्षी दलको नेताको हैसियतले उत्तिकै जिम्मेवार कमरेड ओली हारेका शेरबहादुरसँग मिहीन सम्वादमा लाग्नुको साटो पखाल्ने र धम्क्याउने शैलीले आगामी दिन झनै निरस भएमा अनौठो मानिदैन ।

वाम गठबन्धन निर्माणसँगै जनतामा जागेको वा जगाइएको तमाम सपनालाई घोषणापत्रमार्फत दुई, पाँच र दशवर्षे योजनामा पस्किएको कामहरूलाई कसरी सम्पन्न गर्न सकिन्छ ? भन्ने बहस चलाउन कुनै जोश–जाँगर पलाएको कतै भेटिन्न । सफल प्रशासन हाँक्न चाहिने गृहमन्त्री, देश–विदेशमा वाम गठबन्धनप्रतिको आशंका मेटाउनसक्ने परराष्ट्रमन्त्री र मुर्छित सपनालाई विपनामा परिणत गर्न सक्ने अर्थमन्त्री र नवनिर्मित प्रदेशलाई जनताको भावनाअनुसार हाँक्न सक्ने मुख्यमन्त्रीको चयनले कमरेड ओलीको भावी दिन कस्तो हुनेछ भन्ने निक्र्योल गर्नेछ । उचित, योग्य, सक्षम अनुहार छान्न उनको किचेन क्याबिनेट बाधक बनिरहेको हल्लासँगै ओली उडान धरापमा पर्ने अडकलबाजीलाई झुटो सावित गर्न कमरेड ओलीले मिहेनत गर्नु अनिवार्य भइसकेको छ ।

तमाम जनतामा जागेको तिव्र आर्थिक विकासको चाहानालाई सम्बोधन गर्न, समाजवाद उन्मुख मुलुकको निर्माण गर्न कस्ता ब्यक्तिको सहयोग लिने भन्ने कुरालाई प्राथमिकतामा नपारी आफ्नो किचन क्याबिनेटलाई लिएर हिमाल भ्रमणमा निस्कनुले उनीमाथि अत्यन्त भर परेको जमात हच्केको देखिँदैछ । वर्तमान संविधानले कल्पना गरेको तीन किसिमको सरकारका सेता हात्ती पाल्न, सात प्रदेशको नयाँ संरचना निर्माण गर्न, नेपाली जनताले देखेको, सोचेको ओली सपना पुरा गर्न चाहिने ठुलो पुँजी निर्माण र परिचालनको निम्ति अर्थतन्त्र बुझेको र अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउन सक्ने अर्थमन्त्री देशले खोजीरहेको छ । यस्तो महत्वपुर्ण काम फत्ते गर्न र प्रधानमन्त्रीलाई सफल बनाउन पनि वर्तमान गठबन्धनले उचित ब्यक्तिलाई उचित जिम्मेवारी दिन रोक्ने खेल उनकै दाहिने हातबाट सुरु गरिएको संकेत मिडियामा चुहिन सुरु भइसकेको पाइन्छ । कसैको रहर पुरा गर्न वा फेसनको निम्ति मन्त्री बन्ने, केवल कर्मचारीले बनाइदिएको कार्यक्रम र बजेट रोष्टममा पढ्ने मात्र अर्थमन्त्रीको काम हो भन्ने उनका सहयोगी र प्रधानमन्त्रीले बुझ्नु वाम गठबन्धन र देशको निम्ति महगो पर्ने निश्चित छ ।

नाकाबन्दीको बीच सुरु भएको कमरेड ओलीको पहिलो इनिङमा मित्रराष्ट्रबाट झेल्नुपरेको आर्थिक कठिनाई बाहेक देशभित्र कुनै झमेला बेहोर्नु परेन । नेपाली जनताको मुर्छित सपना जगाउँदै गर्दा सत्ताबाट बिदा लिनु परेको अवस्थामा जस्तो आगामी दिन ओलीको निम्ति सहज कदापि हुने छैन । माओवादी केन्द्र र आफ्नै पार्टीको आन्तरिक शक्ति सन्तुलनलाई मिलाउन नसके उनको सपनाहरू अल्पकालमै शहीद बनाइने तारतम्मे अन्त कतै बनिसकेको मानिदैछ । अरुको कमजोरीबाट बनेको कमरेड ओलीको छबी र राजनैतिक उचाई अबको दिनमा आफ्नै खुबीबाट बढाउन पर्ने कार्यकालको निम्ति विरोधीलाई सँगै लिएर देश निर्माणको अभियानमा लाग्ने कार्य आफैमा अत्यन्त कठिन हुनेछ भन्ने ओलीजस्ता चतुर नेताले नबुझ्ने कुरै रहेन । तथापि लामो समयदेखि हुर्कंदै आएको गुट, उपगुट वा आफ्नाबाट माथि उठ्दै पुरानो गुन तिर्न वा भागबण्डालाई स्थापित गर्दै व्यक्तिको रहर पुरा गर्नकै निम्ति गरिने कार्यले अन्ततः प्रधानमन्त्री ओली हलुका बन्नेछन् भन्न सकिन्छ ।

अन्तमा, आफ्नो खुबीले भन्दा विरोधीको कमजोरीले अस्थायी चर्चा बटुल्न सफल कमरेड ओली स्थायी रुपमा नेपाली जनताले सम्झीराख्ने नयाँ परीक्षा सुरु हुँदैछ । वाम गठबन्धनको नाममा प्रचण्डको साथलाई सन्तुलित बनाउनु ओलीको निम्ति नयाँ चुनौती हुनेछ । प्रचण्डले सहकार्य गरेका सम्पुर्ण शक्तिहरूले पाइसकेको धोकाधडीलाई रोक्दै आगामी दिन प्रचण्डलाई बैशाकी बनाउँदै सफल हुने कार्य कमरेड ओलीको निम्ति सगरमाथा चढेभन्दा किमार्थ फरक हुने छैन । यी र यस्ता यथार्थलाई मनन गर्दै नम्र, शिष्ट, भद्र बन्दै सबैसँग सहकार्य गरेर अगाडी बढे उनको उडान सफल हुनेछ । गुटगत घेराबन्दीको भरमा लिफ्ट चढ्ने र चढाउने राजनीतिलाई निरन्तरता दिएको खण्डमा शेरबहादुरले पाएको सुविधा कमरेड ओलीले पाउने छैनन् भन्ने विश्लेषकहरूको राय छ । नेपाली जनताका चाहनाअनुरुप शान्ति, स्थिरता र समृद्धि हासिल गर्न सफलता मिलोस् भन्ने कामनासाथ उनको कार्यकाललाई हार्दिक बधाई तथा शुभकामना ।