नेपाली समाजमा तीजले प्रेमलाई एउटा सांस्कृतिक र आध्यात्मिक दुवै परिप्रेक्ष्यमा राख्छ जहाँ प्रेमको सार समर्पण र निष्ठामा मूर्त हुन्छ । तीज केवल नारीहरूको पर्व नभएर, सम्पूर्ण मानवताको लागि प्रेमको एक उज्जवल प्रतीक हो – जहाँ प्रेमले जीवनलाई अर्थ दिन्छ र जीवनले प्रेमलाई नयाँ आयाम प्रदान गर्दछ ।

✍ ई. नरोत्तम श्रेष्ठ

एकादेशमा हिमालयको काखमा अवस्थित एउटा दिव्य पहाडमाथि पार्वती नामकी एक साध्वी बस्थिन् । उनी साधारण नारी थिइनन्; उनको हृदयमा एउटा अपूर्व अलौकिक भावना स्पन्दित हुन्थ्यो जसले उनलाई न शान्त बस्न दिन्थ्यो न त विश्राम नै । त्यो भावना कुनै साधारण प्रेम थिएन; त्यो एक गहन, निराकार प्रेम थियो, जुन केवल आत्माले महसुस गर्न सक्थ्यो, जसको केन्द्रबिन्दु थियो- तपस्यामा लीन, अनन्त मौनतामा व्याप्त ‘महादेव शिव’ । शिवप्रति पार्वतीको प्रेम केवल उनको अस्तित्वको आधार मात्र थिएन, यो प्रेम शाश्वत संघर्ष र धैर्यको पराकाष्ठा थियो – ध्यानको असीम गहिराइमा लुकेको । हिमालयको चिसो हावा उनको स्थिर शरीरमा घर्षण गरिरहन्थ्यो तर उनलाई न जाडोले छुन्थ्यो न त गर्मीले जलाउँथ्यो । यसरी समयका हरेक क्षण पार गर्दै उनले शिवप्रति आफ्नो निष्ठा अर्पण गरिरहिन् – पानीको एक थोपो बिना, अन्नको एक कण बिना । प्रत्येक पलमा उनको हृदय शिवको प्रतीक्षामा धड्किरहन्थ्यो ।

अर्कोतिर, शिवको मौनता पार्वतीको तपस्याभन्दा पनि कठोर थियो, उनको प्रेमभन्दा पनि गहिरो थियो । दिनहरू महिना बने, महिना वर्ष बने तर पार्वतीको तपस्या कहिल्यै डगमगाएन । न उनलाई भौतिक संसारको केही आवश्यकता रह्यो न त उनको प्रेमको गहिराइमा कुनै कमी नै आयो । शिवको मौनता नै उनको साधना बन्यो र मौनतामै उनले प्रेमको शुद्धतम रूपलाई महसुस गरिन् । पार्वतीले सोचिन्, ‘यो मौनता नै शिवको उत्तर हो । प्रेममा सधैँ शब्दको आवश्यकता हुँदैन, कहिलेकाहीँ मौनताले नै सबै कुरा व्यक्त गर्दछ ।’

अन्तत्वगत्वा, पार्वतीको अनन्त धैर्यता र तपस्याको सामु शिवको मौनता भङ्ग भयो, अन्ततः उनले आफ्नो तपस्याको समापन गर्दै पार्वतीप्रति दृष्टि लगाए । शिवको दृष्टिले पार्वतीको प्रेमलाई साक्षात्कार गऱ्यो- त्यो प्रेम, जुन समयको सीमा, शारीरिक कठिनाइ र धैर्यको पराकाष्ठालाई पार गर्दै शाश्वत बनेको थियो । शिवले पार्वतीको प्रेमलाई स्वीकार गर्दै भने- ‘तिमीले प्रेमको वास्तविक मर्म बुझेकी छौ । तिम्रो तपस्या केवल तिमीलाई पतिव्रता बनाउने साधना थिएन, यो प्रेमको शुद्धतम स्वरूपको खोज थियो । तिमीले प्रेमलाई केवल प्राप्तिको आकाङ्क्षामा सीमित राखिनौ, तिमीले प्रेमलाई आत्मसमर्पण, धैर्यता र अनन्त प्रतीक्षाको प्रतीक बनायौ ।’ पार्वतीलाई शिवले बोध गराए, ‘तिमीजस्तै प्रेम शाश्वत र अनन्त छ जसले संसारलाई प्रेमको नयाँ अर्थ दिनेछ । तिमीले जुन दिन उपवास गरेर, तपस्यामा लीन भएर मलाई प्रतीक्षा गर्यौ, त्यो दिनलाई अब हरेक वर्ष प्रेमको पर्वका रूपमा संसारभर मनाइनेछ- ‘तीज पर्व’को रूपमा । तीजको यस दिन, हरेक नारीले तिम्रो निष्ठा र समर्पणलाई सम्मान गर्नेछ । यो दिनले प्रेमको सारलाई पुनर्जीवित गर्दै निष्ठा, तपस्या र धैर्यलाई मान्यताका रूपमा फैलाउनेछ ।’

पार्वतीको तपस्या समर्पणको सर्वोच्च शिखर थियो, जहाँ प्रेमको गहिराइमा नारी आत्मा विलीन भएको देखिन्छ । यो तपस्या केवल शारीरिक कष्ट सहनु वा साधनाको प्रतीक होइन, बरु यो प्रेमको अव्यक्त शक्ति र धैर्यको गहनतम स्वरूप थियो । पार्वतीले महादेवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गर्न गरेको तपस्यामा भौतिक संसारको कुनै लालसा थिएन, त्यहाँ केवल एक प्रबल संकल्प थियो- प्रेमको मार्गमा पूर्णतः समर्पित हुने । उनको तपस्या एउटा यस्तो यात्राको कथा हो जहाँ प्रेम कुनै क्षणिक भाव मात्र रहेन, बरु आत्माको सर्वोच्च लक्ष्य बन्यो । संसारको सबै बाधा, सामाजिक बन्धन र पारिवारिक अवरोधलाई पार गर्दै पार्वतीले आफ्नो मन, शरीर र आत्मालाई एकीकृत गरिन् जसले प्रेमलाई सीमाहीन, अनन्त बनायो । उनको प्रत्येक श्वास, प्रत्येक ध्यान र प्रत्येक व्रतले महादेवलाई प्रेमका रूपमा होइन, शिवत्वका रूपमा आत्मसात् गर्यो । यो तपस्या मात्र होइन, आत्माको एक दिव्य यात्रा थियो जसले प्रेमलाई ईश्वरको स्वरूपमा परिणत गऱ्यो ।

यसकारण हिमालय पुत्री पार्वतीले आफ्नो मनले चाहेको महादेवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गर्न कठोर तपस्यामा समर्पित भएको क्षणलाई हामीले मात्र एक धार्मिक कथा सम्झनु हुँदैन । यो क्षण प्रेमको अपूर्व प्रतीक हो – एक यस्तो प्रणय जसले समाजका नियम र प्रतिकूलतालाई पार गर्दै आफ्नो प्रियतमको लागि अटल संकल्प बोकेको छ । पार्वतीको यो विजय केवल तपस्याको नभई, आत्मबल र दृढ इच्छाशक्तिको विजय हो । यही विशेष दिनलाई तीजको रूपमा मनाउनु, हाम्रो नेपाली संस्कृतिमा प्रेम र समर्पणको साकार रूपलाई आदर दिनु हो । यो दिन वास्तवमा हामी नेपालीहरूको असल प्रणय दिवस हो – जहाँ प्रेमको सार आफ्नै अस्तित्वलाई चुनौती दिएर, आत्मा र हृदयको सन्धान गर्दछ ।

तीजले दाम्पत्य जीवनलाई केवल एक यथार्थ मात्र होइन, एक आदर्शका रूपमा पनि प्रस्तुत गर्छ – जहाँ प्रेमको महत्त्वलाई हरेक क्षणमा अनुभव गरिन्छ । पतिपत्नीबीचको सम्बन्धमा निष्ठा, समर्पण र आत्मीयता प्रकट हुन आवश्यक छ र तीजले यो सम्भावनालाई जीवन्त बनाउँछ ।

तीजलाई प्रेमको पर्वका रूपमा लिनु भनेको हाम्रो साँस्कृतिक जटिलताको तहहरूमा प्रवेश गरेर नारी आत्माको शक्ति, धैर्यता र समर्पणको गहिराइलाई बुझ्नु हो । यो त्यो प्रेमको कथा हो, जसमा केवल आकाङ्क्षाको प्रतिविम्ब मात्र होइन, पार्वतीको अदम्य तपस्या र दृढ इच्छाशक्तिको उत्कृष्ट गाथा पनि समाहित छ । पार्वतीको तपस्याले प्रेमलाई पवित्र बनाउँछ जसले प्रेमलाई संसारका भौतिक सीमाहरूभन्दा माथि उठाउँछ । पार्वतीको तपस्याले प्रेमलाई केवल व्यक्तिगत सम्बन्धको रूपमा सीमित राख्दैन । यो त्यो प्रेमको प्रतीक हो जसले सृष्टिका हरेक अंशलाई जोड्दछ । पार्वतीको प्रेम शाश्वत र अनन्त छ जहाँ त्यागले मात्र विजय हासिल हुन्छ । प्रेममा जुन प्रकारको धैर्यता र आत्मबल चाहिन्छ, त्यो पार्वतीले आफ्नो तपस्यामा अभिव्यक्त गरेका छन् । उनको तपस्याको प्रतिफल केवल महादेवलाई पतिको रूपमा प्राप्त गर्नु थिएन, बरु सम्पूर्ण अस्तित्वसँगको एकत्व हुनु थियो । यहाँ प्रेम आत्मा र परमात्माको मिलनबिन्दु हो जहाँ पार्वतीले आफ्नो इन्द्रियगत सीमाहरूलाई पार गर्दै, एक दिव्य मार्गको निर्माण गरेका छन । प्रेमले यहाँ तपस्यालाई माध्यम बनाउँछ र तपस्याले प्रेमलाई ईश्वरत्वको पराकाष्ठामा पुर्याउँछ । पार्वतीको प्रेमको सार त्यही हो– जहाँ प्रेम एक धैर्यपूर्ण प्रतीक्षा हो, एक निष्ठावान् तपस्या हो र एक पूर्ण समर्पण हो ।

यो पर्वले प्रेमलाई असीम शक्तिका रूपमा चित्रण गर्दछ । नारीको प्रेम, केवल भौतिक आकाङ्क्षामा सीमित रहँदैन तर यो पर्वले त्यो प्रेमलाई एक व्यापक, सजीव शक्ति बनाउँछ । तीजको हरेक विधि, हरेक गीत, हरेक नृत्य प्रेमको प्रतीक हो – एक अनवरत समर्पण जसले हरेक सम्बद्ध आत्मालाई एक-अर्कासँग गाँस्न खोज्दछ । यस महोत्सवले प्रेमलाई, केवल एक विशेष व्यक्तिको लागि नभई, सम्पूर्ण सृष्टिका लागि उदात्त र विशाल बनाउँछ । यो त्यो प्रेम हो जसले पार्थिव दुनियाँको सम्पूर्ण भोगाइलाई पार गर्दै, आत्मा र परमात्माबीचको साक्षात्कारको प्रयास गर्दछ । तीजमा देखा पर्ने पारिवारिक समर्पण, पति र पत्नीबीचको बन्धन, समाजका अन्य मानवीय सम्बन्धहरू – यी सबै तीजको सजीव चित्रमा समाहित हुन्छन् जहाँ प्रेमले सबैलाई आत्मबलको धागोमा गाँसेको हुन्छ । तीजको मर्म भनेको प्रेमको वास्तविक रूप हो – जुन स्वार्थरहित, निर्मल र निरन्तर हुन्छ ।

अब तीज केवल उत्सव होइन, यो नारी आत्माको गहिराइमा झल्कने प्रेम, शक्ति र आत्मबलको एक अटुट प्रतीक हो । जब नेपाली महिलाहरूले तीजको उपवास बस्छन्, त्यस क्षणमा उनीहरू केवल परम्परा पालना गर्दै हुँदैनन्, उनीहरू एक गहन आध्यात्मिक यात्रामा सामेल हुन्छन् – एक यात्रामा जहाँ प्रेम केवल भावना मात्र नभएर अस्तित्वको सार बन्दछ ।

महिलाहरूको शक्ति तीजमा सबैभन्दा स्पष्ट रूपमा झल्कन्छ – शक्ति, जो केवल शारीरिक सामर्थ्यमा होइन, धैर्य, निष्ठा र आत्मबलमा आधारित छ । तीजको उपवासले महिलाको अद्वितीय क्षमतालाई उजागर गर्छ – त्यो शक्ति जसले जीवनका हरेक चुनौतीलाई प्रेमका माध्यमबाट स्वीकार्छ र परास्त गर्छ । तीजमा महिलाहरू आफ्नो प्रेमलाई आत्मबलको रूपमा अनुभव गर्छन् जसले उनीहरूलाई एक नारी मात्र होइन, सम्पूर्ण परिवारको स्तम्भका रूपमा उभ्याउँछ । तीजमा देखिने महिलाहरूको नृत्य, गीत र सामूहिक उल्लास – यी सबै प्रेमको सजीव चित्र हुन् । हरेक नृत्यको चाल, हरेक गीतको सुरले उनीहरूको आत्मबल र शक्ति प्रकट गर्दछ । तीजको गीतमा व्यक्त हुने शब्दहरू केवल धार्मिक भावना होइनन्, ती महिलाहरूको गहिरो भावनात्मक संसारको प्रतिविम्ब हुन्, जसमा प्रेम र शक्ति एकसाथ स्पन्दित हुन्छन् । तीजको नारीत्वमा एक प्रकारको मौन विद्रोह हुन्छ – समाजका नियम, परम्पराहरू र प्रतिबन्धहरूको विरुद्धमा जहाँ महिलाहरू आफ्नो प्रेमलाई एक उच्चस्तरमा पुऱ्याउँछन् । यो त्यस्तो प्रेम हो जसले नारीलाई आफ्नो आत्मबल र शक्तिको प्रतीक बनाउँछ । तीजमा महिलाहरूले आफ्नो जीवनमा रहेका हरेक चुनौतीलाई प्रेममार्फत स्वीकार्छन् र शक्तिको नयाँ परिभाषा लेख्छन् ।

आधुनिक प्रेमको परिप्रेक्ष्यमा तीज समर्पणको एक मौन र गहिरो संवाद हो – जहाँ प्रेम केवल आवेग वा क्षणिक आकर्षणमा सीमित हुँदैन, बरु आत्मा र अस्तित्वको गहिराइमा अङ्कुरित भएर पूर्णता प्राप्त गर्दछ । आजको संसारमा जहाँ प्रेमलाई धेरैजसो बाहिरी प्रदर्शन, भौतिक उपहार र क्षणिक सुखको रूपमा बुझिन्छ, तीजले प्रेमको वास्तविक मर्मलाई फिर्ता ल्याउँछ – त्यो मर्म जहाँ प्रेमको सार समर्पणमा निहित छ र त्यो समर्पण शारीरिक भन्दा धेरै आत्मिक छ ।

समर्पण तीजको मूलमा रहेको तत्व हो । महिलाहरूले तीजको उपवास बस्दा, उनीहरूले आफ्नो शरीरलाई तपस्यामा अर्पण गर्छन् तर यो त्यहाँ मात्र सीमित हुँदैन । आधुनिक प्रेममा जहाँ सम्बन्धहरू प्रायः सतही भावनाहरूमा टेकेका हुन्छन्, तीजको समर्पणले हामीलाई प्रेमको गहिराइ बुझ्न प्रेरित गर्छ – एक यस्तो प्रेम, जुन केवल उपस्थिति मात्र होइन, सम्पूर्ण अस्तित्वको अभिव्यक्ति हो । आधुनिक प्रेमले जुन प्रकारको तात्कालिकता र क्षणभङ्गुरता प्रस्तुत गर्छ, तीजले त्यसको विपरीत, प्रेमलाई दीर्घकालीन प्रतीक्षा र अनन्त धैर्यको रूपमा देखाउँछ । तीजमा महिलाहरूले केवल बाहिरी रूपमा आफ्नो प्रियजनलाई स्मरण गरेर उपवास गर्दैनन्, उनीहरूले आफ्ना सम्पूर्ण भावना, आशा र अस्तित्वलाई प्रेममा अर्पण गर्छन् । यसले समर्पणको नयाँ आयाम प्रस्तुत गर्छ – जहाँ प्रेम केवल पाउने वा दिने क्रियामा सीमित हुँदैन, बरु प्रेमलाई धैर्यपूर्वक प्रतीक्षा गर्ने शक्ति पनि हुन्छ ।

आधुनिक समाजमा जहाँ प्रेमलाई प्रायः भौतिक बस्तुहरूमा र मितिहरूमा सीमित गरिएको छ, तीजले प्रेमलाई पुनः एक सम्पूर्ण जीवनको अनुष्ठानका रूपमा परिभाषित गर्दछ । यहाँ प्रेम कुनै एक विशेष दिनको उत्सव होइन, यो जीवनको हरेक पाटोमा समर्पणको अटल यात्रा हो । महिलाहरूले तीजमा आफ्नो आत्मबल र धैर्यलाई अभिव्यक्त गर्दा, उनीहरूले यो देखाउँछन् कि प्रेमको वास्तविक रूप के हो – यो त्याग र प्रतीक्षाको संगीतमय ध्वनि हो जसले हृदयको प्रत्येक धडकनमा स्पन्दित हुन्छ । समर्पणको यो स्वरूप जसले प्रेमलाई शक्तिमा रूपान्तरण गर्छ, जुन आधुनिक प्रेमको प्रचलित धारणाभन्दा धेरै गहिरो छ । आजको समाजमा जहाँ सम्बन्धहरू सहजताका लागि तोडिन्छन् र पुनः बाँधिन्छन्, तीजले हामीलाई प्रेमको दृढता र निष्ठाको पाठ सिकाउँछ । यो त्यो प्रेम हो जसले आफ्ना प्रियजनलाई पाउने आशामा धैर्यपूर्वक बसेर, आत्मशक्तिको प्रतीकको रूपमा उभिन्छ । तीजको समर्पण केवल धार्मिक विधिमा सीमित छैन, बरु यो महिलाहरूको प्रेम, शक्ति र धैर्यको त्यो उजागर पक्ष हो जसले प्रेमलाई पुनः अर्थ दिन्छ । आधुनिक प्रेममा जहाँ तात्कालिकता र आवेगले प्राथमिकता पाउँछ, तीजले प्रेमलाई समयको सीमाभन्दा बाहिर पुऱ्याउँछ – जहाँ प्रेमलाई प्रतीक्षा र समर्पणले परिपूर्णता दिन्छ ।

तीज केवल नारीहरूको पर्व नभई, दाम्पत्य जीवनको प्रेम, निष्ठा र समर्पणको प्रतीक हो । यो पर्व दाम्पत्य बन्धनलाई प्रेमको गहिराइ र आत्मीयताले सिञ्चित गर्छ जहाँ दुवै आत्माहरू एकअर्काप्रति अनवरत समर्पणमा बाँधिन्छन् । तीजमा व्यक्त हुने नारीहरूको प्रेम केवल पतिप्रतिको बाह्य आदर मात्र होइन, यो एक यस्तो शक्ति हो जसले दाम्पत्य सम्बन्धलाई नयाँ आयाम दिन्छ – जहाँ प्रेम त्याग, निष्ठा र धैर्यमा रुपान्तरण हुन्छ । दाम्पत्य जीवन केवल दुई व्यक्तिको भौतिक सहकार्य होइन, यो दुई आत्माहरूको आत्मिक मिलन हो जहाँ प्रेमलाई आत्मीयता र समर्पणले प्रगाढ बनाउँछ । तीजमा महिलाहरूले आफ्नो पतिप्रति गरेको समर्पण, त्यस प्रेमको प्रतिक हो जहाँ सम्बन्ध केवल अनुबन्धमा सीमित हुँदैन, बरु त्यो अनन्त कालसम्मको यात्रा बन्छ । पतिपत्नीबीचको सम्बन्धलाई तीजले एक गहन अर्थ दिन्छ – जहाँ प्रेम केवल हर्षको क्षणमा मात्र होइन, दुःखका क्षणहरूमा पनि उही दृढता र निष्ठासँग उभिन्छ । तीजको विधि र अनुष्ठानले प्रेमलाई बाहिरी रूपमा मात्र होइन, भित्री रूपमा पनि प्रगाढ बनाउँछ । यहाँ सम्बन्ध कुनै सामाजिक नियम वा परम्परामा मात्र बाँधिएको छैन, बरु प्रेमको गहिराइमा आधारित हुन्छ जहाँ सम्बन्धले एक-दोस्रोप्रति अटुट निष्ठा राख्छ । तीजले दाम्पत्य जीवनलाई केवल एक यथार्थ मात्र होइन, एक आदर्शका रूपमा पनि प्रस्तुत गर्छ – जहाँ प्रेमको महत्त्वलाई हरेक क्षणमा अनुभव गरिन्छ । पतिपत्नीबीचको सम्बन्धमा निष्ठा, समर्पण र आत्मीयता प्रकट हुन आवश्यक छ र तीजले यो सम्भावनालाई जीवन्त बनाउँछ ।

‘भ्यालेन्टाइन डे’ जस्ता आधुनिक उत्सवहरूले प्रेमलाई क्षणिक सुख र चकाचौंधमा सीमित गरिदिएका छन् तर तीजले प्रेमलाई एक पूर्ण जीवनको अनुष्ठान बनाउँछ । यसले प्रेमलाई कुनै विशेष दिनमा मात्र होइन, सम्पूर्ण जीवनको हर मोडमा अँगाल्न सिकाउँछ ।

तीज – नेपाली संस्कृतिको गहिराइमा रहेको एक जीवित प्रतीक हो, जहाँ प्रेमको आदर्शलाई नारीहरूको आत्मबल, समर्पण र धैर्यले सजीव बनाएको छ । यो पर्वले मात्र बाहिरी उत्सवको रूप धारण गरेको छैन, बरु यसले नेपाली समाजको सांस्कृतिक चेतनामा प्रेमको गहिरो अर्थलाई मूर्त रूप प्रदान गरेको छ । तीजको हरेक विधि, हरेक अनुष्ठान र हरेक गीतमा प्रेमको एउटा मौन यात्रा लुकेको छ, जुन व्यक्तिका भावनाहरू पार गरेर समाज, समय र संस्कारलाई स्पर्श गर्छ । यही कारणले तीजलाई नेपाली समाजको वास्तविक ’प्रणय दिवस’को रूपमा मान्यता दिनु अपरिहार्य भएको छ ।

तीजको सांस्कृतिक महत्त्वको जरा नेपाली समाजका ऐतिहासिक, धार्मिक र सांस्कृतिक संरचनामा गहिरो रूपमा गाडिएको छ । पार्वतीले महादेवप्रतिको असीम प्रेम र तपस्याबाट प्रेमको शक्ति र आत्मसमर्पणको एक आदर्श स्थापित गरेका थिए, जसलाई तीजले हरेक वर्ष स्मरण गराउँछ । यो प्रेम केवल व्यक्तिगत वा दाम्पत्य सम्बन्धमा सीमित हुँदैन; यो प्रेम आत्मा र ब्रह्माण्डको बीचमा रहेको अनन्त संवाद हो । तीजले यो संवादलाई हरेक वर्ष पुनः जागृत गर्छ जसले नारीहरूलाई केवल प्रेमको पूजक मात्र होइन, प्रेमकै मूर्त रूपका रूपमा उभ्याउँछ । तीजलाई प्रणय दिवसको रूपमा हेर्दा, हामीले प्रेमलाई गहिराइमा बुझ्नुपर्छ ।

आजका आधुनिक प्रणय दिवसहरू जस्तै बाहिरी उपहारहरूमा सीमित नराखेर, तीजले प्रेमलाई आत्मीयताको त्यो तहमा पुऱ्याउँछ जहाँ प्रेम त्याग, प्रतीक्षा र समर्पणमा जीवन्त हुन्छ । ‘भ्यालेन्टाइन डे’ जस्ता आधुनिक उत्सवहरूले प्रेमलाई क्षणिक सुख र चकाचौंधमा सीमित गरिदिएका छन् तर तीजले प्रेमलाई एक पूर्ण जीवनको अनुष्ठान बनाउँछ । यसले प्रेमलाई कुनै विशेष दिनमा मात्र होइन, सम्पूर्ण जीवनको हर मोडमा अँगाल्न सिकाउँछ । तीजमा प्रेमको अनुष्ठान केवल नारीहरूले पतिप्रति गरिने धार्मिक उपासना मात्र होइन, यो प्रेमको त्यो गहिरो रूप हो जहाँ एक सम्पूर्ण अस्तित्व आफ्नो प्रियको लागि समर्पित हुन्छ । तीजलाई प्रणय दिवसको रूपमा मान्यता दिनु भनेको प्रेमको वास्तविक सारलाई सम्मान गर्नु हो । हामीले प्रेमलाई केवल शारीरिक उपस्थितिमा वा सामाजिक सम्बन्धमा सीमित राख्नु हुँदैन । तीजले हामीलाई सिकाउँछ कि प्रेम आत्माको अटुट यात्रा हो जहाँ हामी केवल आफ्नो प्रियजनप्रति समर्पित मात्र हुँदैनौं, बरु सृष्टिको हरेक अंशलाई प्रेमको माध्यमबाट महसुस गर्छौं । यसले प्रेमलाई समाजको हरेक तहमा प्रवेश गराउँछ जहाँ प्रेमले निष्ठा, धैर्यता र आत्मबलको रूप लिन्छ ।

तीजको वास्तविक मर्म तथा तीजले देखाएको प्रेममा कुनै क्षणिक लालसा हुँदैन, यो प्रेम समयको परिधिमा अडिग रहन्छ । पार्वतीको तपस्याबाट सुरु भएको यो यात्रा, कुनै साधारण कथा होइन; यो प्रेमको अद्वितीय उदाहरण हो जहाँ प्रेमले तपस्यालाई अपनाउँछ, धैर्यलाई हृदयमा राख्छ र समर्पणलाई आत्मामा स्वीकार्छ । तीजको मर्मले प्रेमलाई नारीत्वको शक्ति र आत्मबलसँग जोड्छ जहाँ प्रेमले नारीलाई शक्तिशाली बनाउँछ र नारी प्रेमलाई अनन्त र शाश्वत बनाउँछ । तीजमा व्यक्त हुने निष्ठा र समर्पण केवल बाहिरी धार्मिक क्रियाकलाप होइन, यो एक गहन साधना हो जसले जीवनलाई प्रेमको धारा प्रवाहित गराउँछ । यो त्यस्तो प्रेम हो जसले भौतिक सीमाहरूलाई तोड्दै आत्माको मार्गमा यात्रा गर्छ । तीजको वास्तविकता भनेको प्रेमलाई त्यो गहिरो दृष्टिकोणबाट हेर्नु हो जहाँ प्रेम कुनै विशेष अवसर वा क्षणमा मात्र सीमित हुँदैन, बरु यो जीवनकै शाश्वत ध्येय बन्न पुग्छ । तीजले प्रेमलाई एउटा सामूहिक र व्यक्तिगत यात्रा बनाउँछ जहाँ हरेक नारीको आत्मा प्रेमको प्रतिध्वनिमा प्रतिध्वनित हुन्छ । यो पर्वले हामीलाई सम्झाउँछ कि प्रेम केवल इच्छाहरूको प्राप्ति होइन, यो आत्माको पूर्ण समर्पण हो जहाँ प्रेममा कुनै बाँध वा सीमा रहँदैन ।

अन्ततः तीजको मर्म भनेको प्रेमको सर्वश्रेष्ठ रूपको उत्सव हो – जसले आफ्नो अस्तित्वलाई त्यागमा, धैर्यमा र आत्मीयतामा समर्पित गर्छ । नेपाली समाजमा तीजले प्रेमलाई एउटा सांस्कृतिक र आध्यात्मिक दुवै परिप्रेक्ष्यमा राख्छ जहाँ प्रेमको सार समर्पण र निष्ठामा मूर्त हुन्छ । तीज केवल नारीहरूको पर्व नभएर, सम्पूर्ण मानवताको लागि प्रेमको एक उज्जवल प्रतीक हो – जहाँ प्रेमले जीवनलाई अर्थ दिन्छ र जीवनले प्रेमलाई नयाँ आयाम प्रदान गर्दछ ।
जय मातृभूमि !

यो पनि हेर्नुहोस्-

हराएका वर्षहरू : सोरठी, प्रकाश र किरणहरू