लामो समयदेखि कोइराला पक्षको सहयोगी भूमिका निर्वाह गर्दै आएका रामचन्द्र पौडेललाई तेह्रौँ महाधिवेशनमा सभापतिको उम्मेदवार बनाउन सुशील कोइरालाले आनाकानी गरेपछि महाधिवेशनमा सभापतिका तीन प्रत्याशी मैदानमा उत्रने सम्भावना बढेको छ । यसअघिका दुई महाधिवेशनमा सभापतिको उम्मेदवार रहेका वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवा तेह्रौँ महाधिवेशनमा सशक्त ढङ्गले उम्मेदवार बन्ने तयारी गर्दै छन् । सुशील कोइराला आफैँ उम्मेदवार बन्ने तानाबाना बुन्दै छन् भने उपसभापति रामचन्द्र पौडेल उम्मेदवार बनेरै छोड्ने दृढताका साथ जिल्ला अभियानमा छन् । कांग्रेसको इतिहासमा यसपटक कोइराला पक्ष सर्वाधिक सङ्कटग्रस्त अवस्थामा पुगेको छ ।

सुशील कोइराला नै कोइराला पक्षको उम्मेदवार बने भने उनले पच्चीस प्रतिशतभन्दा बढी मत प्राप्त गर्न ठूलै मिहिनेत गर्नुपर्ने देखिँदै छ । सुशील कोइराला र शेरबहादुर देउवाबीच प्रतिस्पर्धा भएमा देउवाले पचहत्तर प्रतिशतसम्म मत प्राप्त गर्न सक्ने अवस्था कांग्रेसमा रहेको छ । तर, सुशील कोइरालाको सट्टा रामचन्द्र पौडेल उम्मेदवार बनेको अवस्थामा भने देउवा र पौडेलबीच तीव्र प्रतिस्पर्धा हुनसक्ने देखिएको छ । वास्तविकता यस्तो भए पनि सुशील कोइराला पौडेललाई उम्मेदवार बनाउन अहिलेसम्म तयार छैनन् । उनले पौडेललाई उपसभापति र संसदीय दलको नेता पद दिएर आफैँ सभापति बन्ने योजना बनाएका छन् । देउवासँग प्रतिस्पर्धा गर्न पौडेललाई अघि सार्दा पार्टीमा अर्को एउटा शक्तिकेन्द्र (पौडेल) बन्ने सम्भावनालाई लिएर कोइराला सचेत र त्रसित बनेको बताइन्छ । एउटा शक्तिकेन्द्रको रूपमा देउवा स्थापित रहेको यस अवस्थामा पौडेलसमेत शक्तिकेन्द्र बन्दा कोइराला परिवारको राजनीति सदाका लागि सकिने चिन्ता पनि सुशीलमा रहेको बुझिन्छ । त्यसैले कुनै बाध्यतावश पौडेललाई उम्मेदवार बनाइए पनि सुशील कोइरालाले भित्रभित्रै देउवालाई मतदान गर्ने व्यवस्था मिलाएर पौडेललाई पराजित गराइदिने आशङ्का र अनुमान पनि कांग्रेसभित्र हुन थालेको छ ।

ज्ञातव्य छ, सुशील कोइराला षड्यन्त्रको राजनीतिमा माहिर मानिन्छन् । कांग्रेस राजनीतिमा इतिहासदेखि वर्तमानसम्म दुई समूह क्रियाशील रहँदै आएको पाइन्छ । एउटा पक्षको नेतृत्व कोइराला परिवारले स्थायी रूपमा गर्दै आएको छ भने अर्को पक्षको नेतृत्व परिवर्तन हुने गरेको छ । पछिल्लो दशकमा शेरबहादुर देउवाले पार्टीभित्र कोइरालाको प्रतिकूल हुने गरी बलियो पकड राख्दै आएका छन् । देउवालाई कमजोर बनाउन सक्ने अवस्थामा यतिबेला कोइराला परिवार देखिँदैन । बरु कोइराला परिवारका सदस्यहरूले समेत देउवासँग मिलेर आफ्नो राजनीतिक भविष्य जोगाउनुपर्ने परिस्थिति निर्माण भएको छ । तर, यो वास्तविकतासँग सुशील कोइराला परिचित हुन सकेका छैनन् । कोइराला परिवारका सदस्यमध्ये सुशीलले डा. शशांक कोइरालालाई मात्र महत्त्व दिएका छन् । त्यसैले डा. शेखर कोइराला र सुजाता कोइरालाले समेत देउवा या पौडेल कोसँग समझदारी बनाउँदा आफू सुरक्षित हुन सकिन्छ भन्ने उपायको खोजी गरिरहेका छन् ।

कांग्रेसमा डा. रामशरण महत, खुमबहादुर खड्का, डा. शेखर कोइराला, प्रकाशमान सिंह, विमलेन्द्र निधि, कुलबहादुर गुरुङ, अर्जुननरसिंह केसी, कृष्ण सिटौला, लक्ष्मण घिमिरे, पूर्णबहादुर खड्का, डा. प्रकाशशरण महत, नरहरि आचार्य, बालकृष्ण खाण र डा. नारायण खड्कादेखि एनपी साउद, चन्द्र भण्डारी, रमेश लेखक, सुजाता कोइराला, गगन थापा, दिलेन्द्रप्रसाद बडू, डा. अमरेशकुमार सिंह र विश्वप्रकाश शर्मासम्मका नेताहरू कतापट्टि उभिनेछन् भन्ने कुराले ठूलो माने राख्नेछ । उल्लिखित नेताहरूमध्ये अधिकांशको साथ जसलाई रहन्छ उसैको पल्ला भारी हुने निश्चित छ । विगतमा सुशील कोइरालाको समर्थक रहेका केशवकुमार बुढाथोकी, अमृत अर्याल, श्याम घिमिरे र चन्द्र भण्डारीलगायतले देउवालाई साथ दिने निर्णय गरिसकेका छन् । अर्जुननरसिंह केसी र गगन थापा पनि अहिले सुशीलबाट टाढिइसकेका छन् भने लक्ष्मणप्रसाद घिमिरेको साथसमेत सुशीलले गुमाइसकेका छन् ।

यसरी सुशील कोइरालाको साथ छोड्ने क्रम जारी रहेको छ । रामचन्द्र पौडेललाई उम्मेदवार नबनाएर कोइराला आफैँ मैदानमा उत्रिए भने थप दर्जनौँ नेता कोइरालालाई छोडेर देउवातिर जाने सम्भावना छ । पौडेललाई उम्मेदवार नबनाइएमा देउवा र पौडेलबीच सहमति र सहकार्यको सम्भावनासमेत देख्न थालिएको छ । कांग्रेसको तेह्रौँ महाधिवेशनपश्चात् कांग्रेसको नेतृत्व परिवारवादबाट मुक्त भएर जनतामा सर्ने सम्भावना बढ्दै गएको छ ।