सदस्यसचिव हटाउने कुरामा मन्त्रीज्यूको ध्यान जालाजस्तो लाग्दैन

यतिबेला खेलकुदमा युवा तथा खेलकुद मन्त्रालयको २६बुँदे निर्देशन चर्चाको विषय बनेको छ । खेलकुदमन्त्री राजेन्द्रकुमार केसीको यो निर्देशनलाई कसैले सकारात्मक रूपमा लिएका छन् भने कसैले परिषद्माथिको ठाडो हस्तक्षेपका रूपमा बुझेका छन् । आखिर कुरा जे भए पनि लामो समयदेखि शान्त रहेको खेलकुदमा २६बुँदे निर्देशनले नौलो तरङ्ग उत्पन्न गरिदिएको छ । खेलकुदरूपी शान्त पोखरीलाई ‘२६बुँदे निर्देशन’ फ्याँकी तरङ्गित पार्ने दुस्प्रयत्न कसले ग¥यो भन्नेलगायत जिज्ञासामा केन्द्रित रही राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का सदस्यसचिव केशवकुमार विष्टसँग घटना र विचारले गरेको कुराकानी प्रस्तुत गरिएको छ ।

० मन्त्रालयको २६बुँदे निर्देशनपछि निकै आक्रोशित रूपमा प्रस्तुत हुनुभएको छ, किन ?
– म आक्रोशित रूपमा प्रस्तुत भएको होइन । सबैले विधि, प्रक्रिया र पद्धतिको अवलम्बन गर्नुप¥यो । के गर्दा खेलकुदको विकास हुन्छ, विवाद हुँदैन, समझदारी बन्छ, र सकारात्मक पहलकदमी हुन्छ, त्यसमा सबै जिम्मेवार हुनुपर्छ भन्न मात्रै खोजेको हुँ । यो प्रचारबाजी गर्ने विषय होइन । अध्यक्षले सचिवलाई मन्त्रीले सदस्यसचिवलाई निर्देशन दिन पाइन्छ । काम गलत भयो भने स्पष्टीकरण पनि सोध्न पाइन्छ । यो विज्ञप्ति जसरी आयो त्यसरी आउनुपथ्र्यो कि अन्य तरिकाले मैले नबुझेको कुरा त्यो हो । जहाँसम्म २६ बँुदाको कुरा छ, त्यसमा नौलो कुरा केही छैन, सबै गरिरहेकै कुरा छ । जुन कुरा भइराखेको छ त्यही कुरा गर भनेर भन्नु स्वस्थ होइन । त्यस्तो किसिमले प्रेस विज्ञप्ति आउनु जरुरी थिएन । जुन कुरा मन्त्रीज्यूले पनि स्वीकार गरिसक्नुभएको छ ।

० त्यसो भए यो प्रेस विज्ञप्ति कसले जारी ग¥यो त ?
– साँचो रूपमा भन्नुपर्दा त्यो विज्ञप्ति मकहाँ आइपुगेको छैन, मन्त्रालयबाट जारी भने भएको छ । विज्ञप्ति प्रवक्ता रामप्रसाद थपलियाले जारी गरेको भनिए पनि त्यसमा उनको हस्ताक्षर छैन । सही नगरेको विज्ञप्तिप्रति को जवाफदेही हुन्छ । मन्त्रालय भनेको जिम्मेवार निकाय हो, त्यहाँबाट गरिएका कामकारबाही हचुवा हुनुहुँदैन । अर्को कुरा मन्त्रालयको निर्देशन आयो भन्दैमा म डराउने व्यक्ति होइन । ऐन–नियमावलीसँग बाझिने कुरा म मान्दिनँ । अब म यो कुरा बोर्डमा राख्छु, बोर्डले जे निर्णय गर्छ त्यही लागू हुन्छ । हेर्दाखेरि यो मन्त्रीलाई बलियो बनाउनेजस्तो देखिए पनि त्यस्तो होइन । यसले मन्त्रीलाई विवादमा ल्याउने र असफल बनाउने कार्य भएको छ । जुन कुरा मन्त्रालयका सचिव र सहसचिवले गरेका छन् । योभन्दा अघिका मन्त्रीहरूलाई यस्तै गलत सल्लाह दिएर उनीहरूलाई असफल पारेका थिए । अन्यथा उनीहरूले मन्त्रीज्यूलाई सही सल्लाह दिन्थे । उनीहरूको गलत सल्लाहकै कारण विज्ञप्ति सार्वजनिक भएको हो ।

० मन्त्रालयका सचिव महेशप्रसाद दाहालले ‘ब्ल्याकमेलिङ’ गरेको गम्भीर आरोप लगाउनुभएको छ, के यो सत्य हो ।
– यो २६बुँदे निर्देशनमा एउटा बुँदाबाहेक सबैको परिषद्ले पालना गरेको अवस्था छ । हामीले प्रधानमन्त्री संरक्षक भएको नाताले वार्षिक प्रतिवेदन बुझाउनुपथ्र्यो त्यो एक बुँदामा हामी चुकेका छाँै । तर, त्यो प्रतिवेदन तयार छ, त्यो अध्यक्षले बुझाउने भएकाले उहाँले जहिले भन्नुहुन्छ हामी दिन तयार छौँ । मैले मन्त्रीज्यूलाई राम्रोसँग चिनेको छु, यो उहाँको कार्य हुँदै होइन । यो सबै सचिव दाहालको खुरापातको परिणाम हो । यो सबै मन्त्रीलाई उचालेर चाहिने–नचाहिने कुरा लगाउँदै हस्ताक्षर गराइएको षड्यन्त्र मात्रै हो । जसले भविष्यमा परिषद्मा ‘ब्ल्याकमेलिङ’ सजिलो होस्् भनेर दाहालले रचेको चक्रब्यूह हो ।

० यो मन्त्रालयले राखेपलाई अंकुश लगाउने र सदस्यसचिवको पावरलाई कटौती गर्ने सङ्केत होइन र ? यसलाई कसरी लिनुभएको छ ?
– यो अंकुश लगाउने र कटौती गर्ने कुरा कसैले चाहेर हुने कुरा होइन । परिषद् आफैँमा स्वायत्त र स्वशासित संस्था हो । परिषद् नेपाल सरकारबाट चल्ने संस्था हो, मन्त्रालयबाट चल्ने संस्था होइन । यहाँ राखेपको बोर्ड सर्वोपरि हुन्छ, बोर्डको निर्णयअनुसार सबै कार्यसम्पादन गरिन्छ । राखेपको अध्यक्ष मन्त्री हो भने कार्यकारी सदस्यसचिव हो, मन्त्रालयको सचिव भनेको बोर्डको सदस्य मात्रै हो । यहाँ सबैको आ–आफ्नो जिम्मेवारी छ, जसलाई ऐन–नियमले बाँधेको छ । म डराउने भनेको बोर्डसँग मात्रै हो, मलाई हटाउन बोर्डले मात्रै सक्छ ।

० तपाईंको व्यक्तिगत सम्बन्ध खेलकुदमन्त्रीसँग निकै राम्रो छ भन्छन्, अनि कसरी आयो त २६बुँदे निर्देशन ?
– यो निर्देशन ल्याउन गलत सल्लाह, गलत तरिका र गलत मनसायको प्रयोग गरिएको छ । मन्त्रीज्यूले असल नेतले यो निर्देशन ल्याए पनि विधि प्रक्रियाचाहिँ ठीक भएन । यसको अर्थ मन्त्रीज्यूले निर्देशन जारी गर्नै नपाउने कुरा होइन, उहाँलाई यस्तो अधिकार छ । तर, जुन किसिमले यसको सञ्चारमाध्यममा प्रचारबाजी गरियो त्यो दुःखद् कुरा हो, त्यस्तो हुनुहुँदैनथ्यो, मेरो आसय त्यो हो । अहिले मन्त्रालय र राखेपको बीचमा सुमधुर सम्बन्ध छ, तर यो घटनाक्रमले शान्त तलाउमा ढुङ्गा हानेर तरङ्ग पैदा गर्ने कार्य भो । अब त्यो तरङ्गले खेलकुदलाई फाइदा हुन्छ कि बेफाइदा त्यो बुझ्नुपर्छ । यसले भोलि राजनीतिक रङ पनि लिन सक्छ । योभन्दा अगाडि खेलकुदमा यस्तो राजनीतिक रङ देखिसकेको छ । जसले खेलकुदको भलो गर्दैन, शीतयुद्धको वातावरण सिर्जना गर्न सक्छ ।

० कतै तपार्इंलाई सदस्यसचिवबाट हटाउन मन्त्रालयले यस्तो रणनीति अख्तियार गरेको त होइन ? कसरी बुझ्नुभएको छ ।
– त्यो म अहिले भन्न सक्दिनँ । फरक राजनीतिक दलको मन्त्री भएपछि आफ्नै दलको सदस्यसचिव होस् भन्ने चाहना राख्नु स्वाभाविकै हो । त्यो पार्टीको आदेश पनि हुन्छ । एमालेको मन्त्रीले पनि एमाओवादीको सदस्यसचिवलाई हटाएकै हो त । मैले पनि यसलाई स्वाभाविक रूपमा लिएको छु । तर, गर्दा राम्रो हुन्छ कि हुन्न, फाइदा हुन्छ कि हुन्न त्यो कुराको हेक्का गर्ने व्यक्तिले राख्नुपर्छ । तर, अहिलेको परिस्थिति फरक छ, मन्त्रीज्यूले गर्न खोजे पनि त्यो असफल भएको छ । त्यो हालैका घटनाले पनि प्रस्ट पारेका छन् । अहिलेको अवस्थामा कार्यकाल अवधिसम्म काम गर्न पाउनुपर्ने भन्ने छ । त्यसैले सदस्यसचिव हटाउने कुरामा मन्त्रीज्यूको ध्यान जान्छ जस्तो मलाई लाग्दैन । ऐनमा पनि सदस्यसचिवको कार्यकाल चार वर्षको अवधि हुनेछ भनेर तोकेरै लेखेको छ ।

० तपाईंलाई सदस्यसचिवबाट हटाउन एमालेको एक गुट निकै सक्रिय भएर लागेको सुनिनमा आएको छ, यसको आभास तपाईंलाई छ कि छैन ?
– किन नहुनु नि, राम्रोसँग छ । केही साथीहरू, जो दिमागी हिसाबले असन्तुलित छन्, पार्टीभित्र छायामा परेका छन्, उनीहरू यो खेलमा लागेका हुन् । हिजो खेलकुदमा रजाइँ गरेका र फेरि रजाइँ गर्न पाइन्छ कि भन्ने अभिलाषाले उनीहरू यस्तो खेलमा लागेका हुन् । उनीहरू मलाई हटाउन साम, दाम, डण्ड र भेद चारै नीति अवलम्बन गरेर लागेका छन् । मेरोविरुद्धमा चुक्ली लगाउनेदेखि अदालतमा मुद्दा–मामिला दर्ता गराउनसमेत सहयोग गरिरहेका छन् । अवसरको खोजीमा रहने र पार्टीलाई व्यापार र व्यवसायको रूपमा हेर्नेहरूप्रति मलाई कुनै गुनासो छैन । उनीहरूको कामै यही हो, जसले जे काम जानेको हुन्छ त्यसले त्यही गर्छ । त्यसैले उनीहरूको सद्बुद्धि आओस् म यही प्रार्थना गर्छु ।

० सदस्यसचिव विष्ट जीवनराम श्रेष्ठको इसारामा चलेको आरोपमा कत्तिको सत्यता छ, के तपाईं जीवनरामको पुच्छर नै हो त ?
– जीवनरामजीसँग कुनैकुनै कुरामा सल्लाह हुन्छ त्यो नहुने होइन । ओलम्पिकका कुरामा उहाँसँग मैले सल्लाह गर्नैपर्छ त्यो मेरो बाध्यता हो । त्योबाहेक मैले दैनिक रूपमा गर्ने क्रियाकलापमा उहाँको मात्रै होइन, कसैको इसारा चल्दैन । म राम्रो कुराको सबैसँग सल्लाह लिन्छु, त्यो जीवनरामजीसँग पनि लिन्छु, यसको मतलब उहाँको इसारामा चल्छु भन्ने होइन । म मेरो बुबाआमाले भनेको सबै कुरा त मान्दिनँ भने उहाँको कुरा मान्ने प्रश्नै आउँदैन, उहाँ को हो र ? यो सबै झुटो हो ।

० तपाईंलाई खेलकुदमा असफल बनाउन जीवनरामको प्रत्यक्ष भूमिका छ भन्छन् नि, तपाईंलाई कस्तो लाग्छ ?
– सर्वप्रथम मैले खेलकुदमा कुनै असफल हुने कार्य गरेको छैन । म घमण्ड गर्दिनँ, मान्छेका कमी–कमजोरी हुन्छन्, मेरा पनि होलान्, मैले व्यक्तिगत स्वार्थ र पार्टीको स्वार्थका लागि खेलकुदमा कुनै गलत कार्य गरेको छैन । मलाई जसले नजिकबाट चिनेको छ उसले यस्तो कुरा गर्दैन । त्यसैले मलाई लाग्छ, जीवनरामजीको मेरो सफलता–असफतामा कुनै भूमिका छैन ।

० तपाईंले आफ्नो कार्यकाल ‘स्वर्णकाल’ हुने दाबी गर्नुभएको थियो, खै त्यस्तो त केही देखिँदैन, झन् विकृति–विसङ्गति मौलाएको छ खेलकुदमा ?
– तपाईं विश्वास गर्नुहोस्, ‘स्वर्णकाल’ सुरु भइसकेको छ । एक वर्षपछि त ‘हिराकाल’ नै हुन्छ । जिल्ला र पाँच विकास क्षेत्रमा जसरी भौतिक पूर्वाधारहरूको निर्माण भएको छ यसले यो कुरालाई पुष्टि गर्छ । राष्ट्रियस्तरमा भएका खेलकुदको गतिविधि, खेलाडीको सुविधा र भत्ता, राष्ट्रिय टिमको नियमित प्रशिक्षण र राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा नेपालले जितेको पदकको कुरा गर्दा मेरो कार्यकालमा कीर्तिमान कायम भएको छ । १२औँ साग होस् या भलिबलमा नेपाल पाएको अन्तर्राष्ट्रिय पदक यो स्वर्णकालको लक्षण होइन ? खालि तपाईंहरू दशरथ रंगाशालालाई मात्र हेरेर कुरा गर्नुहुन्छ । एकपटक जिल्ला र क्षेत्रमा गएर हेर्नुहोस्, त्यसपछि मैले केही बताइराख्नुपर्दैन, खेलकुदमा कति विकास भएको छ भनेर ।

० राखेपले थुप्रै छानबिन कमिटी बनाएको छ, उक्त छानबिन कमिटीले छानबिन गरी प्रतिवेदनसमेत बुझाएका छन्, तर राखेपले अहिलेसम्म कसैलाई कारबाही नगर्नुको कारण के होला ?
– कति कारबाही मेरो निकायबाट हुन्छ, कति माथिल्लो निकायबाट हुन्छ । माथिल्लो निकायबाट हुने कारबाहीका लागि मैले माथि पठाइसकेको छु, यहाँबाट गर्नुपर्ने कारबाही मैले निर्देशनबमोजिम गर्दै आएको छु । मैले अहिलेसम्म कुनै फाइल पेन्डिङमा राखेको छैन ।

० आठौँ राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता अर्को वर्ष नेपालगञ्जमा हुने भनिएको छ, के तोकिएरै समयमा हुन्छ त ?
– तपाईं लेखेर राख्नुहोस्, आठौँ राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगिता तोकिएकै समयमा हुन्छ, दुई वर्ष पनि कटाउँदैन, मङ्सिरभित्रै हुन्छ । तर, बजेटचाहिँ सरकारले समयमै दिनुपर्छ । सरकारले बजेट दियो भने हुन्छ, दिएन भने हुँदैन । फेरि त्यसमा हाम्रो दोष हुँदैन । हाम्रो कारण आठौँ रोकिन्न, रोकियो भने म सदस्यसचिवबाट राजीनामा दिन्छु ।

० नेपालले आगामी वर्ष आयोजना गर्ने १३औँ दक्षिण एसियाली खेलकुद प्रतियोगिता (साग)को चर्चा अहिले जसरी चुलिएको छ, के नेपाल उक्त प्रतियोगिता आयोजना गर्न सक्षम छ ?
– १३औँ सागको आयोजना गर्न नेपाल सक्षम छ, तर त्यसका लागि सरकार तयार हुनुप¥यो । सरकार कटिबद्ध हुनुप¥यो, इच्छाशक्ति राख्नुप¥यो, वातावरण बनाउनुप¥यो, बजेट समयमै व्यवस्था गर्नुप¥यो, त्यसपछि आयोजनाका लागि चिन्ता गर्नुपर्ने कुरै आउँदैन ।

० भौतिक पूर्वाधारको कुनै टुङ्गो छैन, यस्तो अवस्थामा सरकारले बजेट दिए पनि १३औँ सागको आयोजना कसरी हुन्छ ?
– यस्तै अवस्थामा चाहिँ हुँदैन । नेपाल ओलम्पिक कमिटीको विवाद यस्तै रहने, बजेटको व्यवस्था पनि नहुने, वातावरण पनि नबनाउने, जसले जिम्मेवारी लिएका छन्, तिनीहरू सक्रिय नहुने भो भने कसरी हुन्छ साग ? हामी हुन्छ भनेर जति भने पनि त्यो भाषणमै सीमित हुन्छ । त्यसैले जसलाई १३औँ सागको जिम्मेवारी दिएको छ, त्यो समिति अगाडि बढ्नुपर्छ । सरकारले १३औँ सागको जिम्मेवारी खेलकुद मन्त्रालय, राखेपलाई दिएको छैन । त्यसको जिम्मेवारी प्रधानमन्त्रीको अध्यक्षतामा बसेको समितिले पाएको छ । दुर्भाग्य, त्यो समिति गठन भएपछि अहिलेसम्म एउटै बैठक बसेको छैन । मूल आयोजक समितिको बैठक पनि एकपटकभन्दा बढी बसेको छैन । यो अवधिमा हामीलाई दिएको निर्देशन पालना गरेका छौँ, १३औँ सागको सचिवालयको गठन भइसकेको छ ।

० असोजदेखि राष्ट्रिय टिमको प्रशिक्षण रोकिने हल्ला चलेको थियो, के सत्य हो ?
– रोक्नुपर्ने सुझाव आएको थियो, तर मैले नरोक्ने निर्णय गरेको छु । राष्ट्रिय टिमको प्रशिक्षण दशैँ, तिहारबाहेक १२ महिना निरन्तर चल्छ । मेरो कार्यकालसम्म रोकिँदैन ।

० तपाईंले आफ्नो दुईवर्षे कार्यकाललाई कसरी मूल्याङ्कन गर्नुभएको छ ?
– सन्तुष्ट छु, पूर्ण सन्तुष्ट छैन । सुधार धेरै भएको छ, उपलब्धि धेरै भएका छन्, तर सोचेअनुरूप भएको छैन । यो कुरा म तथ्याङ्कसहित केही दिनमा प्रस्तुत हुनेछु ।

– श्रीविक्रम भण्डारी